Etiyopyalı kabileye kebabı sevdiren Bursalı! ‘Bana herkes burada enişte diyor’
Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Sezgin Uz (53), Bursa Mustafakemalpaşa doğumlu. Babası berber Hüseyin, annesi Ezel ise konut hanımıydı. 3 kardeşin en büyükleri olan Sezgin, TCDD Meslek Lisesi’nden mezun olduktan sonra harekât memuru olarak Sivas Divriği Demirdağ Gar Şefliği’nde işe başladı. Sonrasında istasyon şefliği yaptı. 2004 yılında trafik kontrolörü oldu. Kuruluş basamağında Marmaray’da çalışmak üzere nakil geldi. 2016 yılında ise ailevi sebeplerden istifa eden Sezgin 2 de evlilik yaptı. Birinci evliliğinden 22 yaşında Utku isminde oğlu ve ikinci evliliğinden de 15 yaşında Ilgın isminde bir kızı var. Pekala, Sezgin Uz’un yolu Etiyopya’ya nasıl düştü?
‘KABİLEDEKİLER RESTORANA KEBAP YEMEĞE GELİYOR’
Marmaray’dan eski şefinin kendisini arayarak, Etiyopya’daki demiryolu projesinde çalışıp çalışmak istemediğini sorduğunu lisana getiren Sezgin, işi kabul ederek 2017’de bir Türk firmasının demiryolu projesinde dispeçler olarak çalışmaya başladı. 3.5 yıl çalıştıktan sonra istifa edip Türkiye’ye döndü. Ankara’da sandviç dükkân devraldı. Fakat 6 ay sonra pandeminin de tesiriyle yeni arayışlara girdi. 2021’in şubat ayında ise Etiyopya’ya geri döndü. Evvel bir dondurma dükkanı açtı. Sonrasında kahve satışı yaptı. Lakin ülkede başlayan iç savaş nedeniyle Kombolcha kentinden ayrılmak zorunda kaldı. Bu devirde kendini inançta hissetmediği için Uganda’ya gitti ve 8 ay orada yasadı. Lokal halkın ortasında Entebbe kentinde Kitooro bölgesinde konut kiraladı. Fakat insanların Etiyopyalılar kadar sıcakkanlı olmadığını gözlemledi ve iç savaşın da bitmesiyle tekrar Etiyopya’ya döndü.
Sezgin Uz ve Hamer kabilesinden eşi Ello
Kabileleri ziyarete gelen turistlerin konakladığı kasabada yaşamaya başlayan Sezgin, birikimleri el verdiğince burada kendine bir iş yeri açtı. Evvel müşterisi şimdilerde ise eşi olan Ello ile tanışarak, bir arada çalışmaya başladılar. Onun dayanağı ve arkadaş etrafıyla ahenk sağlamaya çalıştığını söyleyen Sezgin, “Aslında Turmi yani Omo Vadisi çok bilinen bir turizm destinasyonu. Lakin bizlerin tatil anlayışında daha çok deniz ya da yakın ülkelerin kültürlerini öğrenmek olduğu için bizlere yabancı olan bir yer. Turmi kentine her gün onlarca turist geliyor ki bunların tahminen de en fazla yüzde 20’si sırt çantalı gezgin. Kalanlar cins şirketleriyle buraya geliyorlar. Benim Turmi kentine gelme nedenim, buradaki turist sayısının fazla olmasıydı. Lakin sonrasında Ello sayesinde çok fazla Hamer Kabilesi’nden bizim restorana gelmeye başladılar. Bizler Hamer köylülerine, kentte yasayanlara ve turistlere hizmet veriyoruz. Fakat Hamer insanları düzgün olmalarına karşın bazen bağlantıdan kaynaklı sıkıntılar yaşayabiliyorum” diye konuştu.
‘BURADA BANA ENİŞTE DİYORLAR’
Etiyopya’nın evvelce 3 aylık turist vizesi verdiğini ancak son yıllarda bu 1 aya düşürüldüğünü lisana getiren Sezgin, “Ayrıca oturum almak çok zorlaştı. Ülkeye yatırım yapabilmeniz için 200.000 USD (yaklaşık 7 milyon lira) getirmeniz gerekiyor. Şayet ben öncesinde Etiyopya’da yaşamasaydım burada bu halde iş yeri açamazdım. Yani daha evvel Etiyopya’da yaşamamış birisinin burada küçük sermayelerle iş yeri açması çok güç. Benim buraya ayırdığım sermayeye ve hayat prensiplerime nazaran yararım kötü değil. Benim için temel olan emekli maaşına dokunmadan yaşamaktı. Onu da başarmış durumdayım” dedi ve Hamer kültürü ile ilgili şunları söyledi:
“Aslında Hamerler çok âlâ beşerler fakat kültürlerinin farklı olması nedeniyle bazen sorun yaşadığımız hatta arbede ettiğimiz oluyor. Fakat sonrasında daima tatlıya bağlıyoruz. Ello sayesinde ve benim de onlara hürmet göstermem nedeniyle bugünlerde aramız çok âlâ. Hatta hem Turmi’de hem de Dimeka’da Hamerler bana ‘Sodda’ diye sesleniyor yani enişte. Eşimle birlikte Dimeka’ya motosikletle giderken yol boyunca insanlara daima selam veriyoruz ve ben bundan hem memnunum hem de gururlu.”
‘BAĞLAR ÇOK KUVVETLİ, BOŞANMA YOK DENECEK KADAR AZ’
Beraber yaşadıklarının Hamer Kabilesi’nden olduğunu lakin yakındaki Bana, Karo, Dassanech, Arbora üzere kabilelerden de tanıdıkları olduğunu söyleyen Sezgin, “Yani bu bahsettiğim kabilelerde rastgele bir sorun yok lakin Surri ve Mursi kabilelerinin daha yabani ve sert olduklarını duydum. Aslında bu iki kabile hariç lisanlarını konuşabilseniz tek başınıza bile gidip ziyaret edebilirsiniz. Lakin Omo Vadisi’nde kabile ziyaretleri bir turizm işi ve sizler genel olarak cins rehberleriyle birlikte gitmelisiniz” sözlerine yer verdi.
Hamerler’in Etiyopya’da aile bağları en kuvvetli kabilelerden biri olduğuna dikkat çeken Sezgin, “Boşanma yok denecek durumda. Hamer erkeklerinin en az bir eşi vardır. Kentte yaşayanların hem kentte hem de köyde kültürel dedikleri bir diğer eşleri olabiliyor. Mesela benim konut sahibim belediyede daire başkanı konumunda, onun hem kentte eşi var hem de köyde. Eşimin anne ve babası vefat etmiş, 3 tane ağabeyi var ve ağabeyleriyle daima irtibat halinde. Benim de onlarla irtibatım olağan. Ellerinden geldiğince bize maddi ve manevi dayanak veriyorlar. Birinci başta büyük ağabeyi beyaz olduğum için biraz sorun çıkardı lakin bu ortalar hepsiyle aramız uygun durumda. Biz Dimeka’ya gittiğimizde onlarla buluşup yemek yiyoruz. Bazen de Turmi’ye gelip bizi ziyaret ediyorlar. Hepsi de çalışkan, düzgün insanlar” dedi.
‘AİLELERİNİN SEÇTİKLERİ KIZLA EVLENMEK ZORUNDALAR’
Hamer köylüsünün Türk yemeği yemediğini söyleyen Sezgin, “Çünkü onların alışkanlıkları standart fakat kasabada yasayan birtakım arkadaşlar bizim kebaplarımızı denediler ve çok beğendiler. Natürel mahallî et yemeği 250 Birr (Etiyopya para birimi) iken Adana kebap 450 Birr ve biraz kıymetli geliyor. Aslında değerli değil ancak alışkanlıkları kırmak vakit alıyor. Şimdilerde Etiyopyalı çeşit rehberleri de kebaplarımızın müdavimi oldular” bilgisini paylaşarak şunları şöyledi:
“Ben buraya gelmeden evvel 7 yıldır Etiyopya’da yaşıyordum ve pek çok kabileyi görme imkânım oldu. Lakin beni en çok etkileyen aile bağları oldu. Öteki yandan birçok Hamer beşerinin eğitimine devam ederek, yaşadığı kentteki hastanede ve devlet dairelerinde işe girmeleri, turizm alanında eğitimleri olmamasına karşın birden fazla lisan öğrenerek kendilerini geliştirmiş olmaları bence takdir edilecek bir durum. Burada farklı gelenekler de bulunuyor. Bull jumping dedikleri, kendi ortalarında yaptıkları bir merasim var mesela. Bu merasime kentte yaşayan erkeklerin de katılması mecburî. Merasim sonrasında ailelerinin seçtikleri kızla sevmeseler de evlenmek zorundalar. Ortalarında 10-15 yaş farkı olabiliyor ve bu durum bizdeki beşik kertmesi üzere.”
‘DERİ ÜZERİNDEKİ ÇİĞ ETLERİ SIYIRARAK YİYORLAR’
Bu bölgenin Türkiye’de pek bilinmediğin fakat fotoğraf sanatkarları için kusursuz bir bölge olduğuna dikkat çeken Sezgin, “Her gün onlarca turist geliyor buraya. Turmi Kasabası’nda 2 dolardan 100 dolara kadar fiyat aralığında toplamda 500 civarında oda var. Kimileri kent merkezinde kimileri ise birkaç kilometre kent dışında oteller. Boş vakitlerinde kentte gezen turist sayısı çok az. O manada gelişmesi gereken bir kasaba. Geçen yılın sonlarına hakikat ana caddeye ışıklandırma yapıldı ve bizler çok keyifli olduk mesela. Bazen birkaç gün elektrik kesintisi oluyor. Elektrik geldiğinde buradaki beşerlerle birlikte sevinç çığlığı atıyorum ben de” sözlerine yer verdi.
“Burada dünyanın her yerinden turistlere hizmet vermeye çalışıyoruz” diyen Sezgin, “Evet, çok uygun bir yerimiz yok fakat yaptığımız yemekler, gösterdiğimiz ilgiyle fark yaratıyoruz. Zira buraya gelen turistlerin keyifli olarak ayrılmasına neden oluyoruz. Görüntüleri izleyen birçok kişi yapan olmayan tenkitte bulunuyor paklık ve yemekler hakkında. Biz burada tabiatın içinde yaşıyoruz. Şehrin tahminen de yüzde 10’u asfalt. Kalan her yer toprak ve ağaçlık. Münasebetiyle sinek üzere hayvanların olması çok olağan. Yemeklere gelince mesela benim Adana ve şiş kebapta kullandığım et keçi eti. Lakin buraya gelen birçok insan Etiyopya’da yediğimiz en lezzetli yemek diyor. En enteresan olan ise beni kendilerinden biri olarak kabul ediyorlar. Bana nazaran en pahalı şey bu. Bunun da temelinde karşılıklı hürmet ve sevgi var” ifadelerini kullandı. Kabilede kendisine farklı gelen olayları şöyle anlattı:
“Koyun, keçi kestiğimizde uzunluğundan akan kanı o an içiyorlar. Sonrasında hayvandan ayrılan derinin üzerinde kalan etleri çiğ çiğ ısırarak yiyorlar. Kendi ortalarında yüksek sesle arbede eder üzere konuşuyorlar. Çabucak çabucak hepsi, bedensel hareketler ve mimiklerle konuşmayı destekliyorlar. Çağdaş hayata karşın kültürlerine sahip çıkıyorlar. Kasabanın dışındaki yerlerde bayanlar üstsüz dolaşıyorlar. Kızlar bekarken farklı ve hoş saç, giysi üsluplarına sahipken evlendikten sonra tek tip saç tarzını kullanıyorlar. Bölgede beni çok şaşırtan bir öbür durum da neredeyse hiç yabani hayvan olmaması.”
7 yıldır Etiyopya’da, 1 yıldır da Omo Vadisi’nde kabilelerin içinde yaşayan Sezgin Uz, kelamlarını şöyle sonlandırdı:
“Ülkenin genelinde Türkiye’yi dizilerden tanıyorlar lakin bu bölgede çok fazla TV yok ve dizi izleyen de pek yok. Kato Kabilesi’nin orada tarım yapan Türkleri biliyorlar, bir de buraya gelen ve hala bağlantı halinde oldukları Türkleri tanıyorlar. Hatta geçen hafta bir cins rehberi, daima Omo Vadisi’ne gelen ve Hamerlar hakkında araştırma yapan pahalı bir üniversite hocasıyla tanışmama vesile oldu. İkimiz de çok şaşırdık. Ben Omo Vadisi’ne gelmeyi planlayan herkese uzaktan ya da yakından dayanak vermeye hazırım. Elimden geldiğince de yardımcı olacağım.”
