Ekonomik ‘dev’e Türkiye dopingi
İsmail Şahin – Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin başşehri Kazan’da 22 – 24 Ekim ortası düzenlenecek BRICS Doruğu birliğin genişlemesi gündemiyle toplanıyor. Türkiye ve Azerbaycan’ın üyelik müracaatlarının da ele alınması beklenen tepenin milletlerarası siyasette büyük ses getirmesi beklenirken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Rusya’nın davetlisi olarak Kazan’daki toplantıya katılıyor.
Temelini 2006 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in attığı ve 2010 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti’nin de katıldığı BRICS ismini bu ülkelerin baş harflerinden alıyor. Güney Afrika’nın mesken sahipliğinde düzenlenen 2023 BRICS Zirvesi’nde genişleme kararı alınmış, 2024’te İran, Suudi Arabistan, Mısır, BAE ve Etiyopya’nın iştirakiyle üye ülke sayısı 10’a yükselmişti.
BRICS ülkelerinin toplam yüzölçümü 2024 prestijiyle yeni ülkelerin iştirakiyle birlikte 45 milyon metrekare, nüfusu ise 3.4 milyar bireye ulaşmış durumda. BRICS, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40’ından fazlasını ve GSYİH’sinin yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor. Yüzölçümü ve ekonomik büyüklük açısından ABD, Kanada, Fransa, Britanya, Japonya, Almanya ve İtalya’dan oluşan G7’nin önünde. IMF bilgilerine nazaran, Çin, 18.5 trilyon dolarlık iktisadıyla birliğin bu alanda açık ara lideri konumunda. Hindistan 4.1 trilyon dolar, Brezilya 2.2 trilyon dolar, Rusya 1.9 trilyon dolar trilyon dolar, Güney Afrika ise 373 milyar dolar büyüklükteki ekonomileriyle Çin’i takip ediyor.
Giderek büyüyor
Batı’ya alternatif bir blok kimliği kazanan BRICS milletlerarası ticarette dolar ve euro hakimiyetini azaltmayı hedefliyor. Bilhassa milletlerarası alanda Amerikan dolarına olan bağımlılığı azaltmak ve alternatif bir ödeme sistemi oluşturmayı planlayan BRICS ülkeleri, sepet para ünitesi üzere yeni bir rezerv para ünitesi oluşturma fikrini araştırıyor. Ekonomik yüklü BRICS, gelişmekte olan ülkelere milletlerarası alanda daha fazla temsil ve kelam hakkının verilmesi amacını de güdüyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 18 Ekim’de Moskova’da BRICS ülkelerinden basın kuruluşlarının temsilcilerini ağırladığı toplantıda, BRICS’in dünya iktisadının itici gücü olduğunu lisana getirerek “BRICS ülkelerinin ekonomik büyümesi giderek daha fazla dış etkenlere ve müdahalelere korunaklı hale gelecek” dedi. Putin, 30 ülkenin BRICS’le işbirliği kurmak istediğini belirterek, “Kapılarımız açık, kimseyi engellemiyoruz” dedi.
Yeni ödeme sistemi
Genişlemenin yanı sıra yeni bir memleketler arası ödeme sistemi konusunun da gelecek hafta düzenlenecek BRICS Önderler Zirvesi’nde ele alınacağına işaret eden Putin, “Bu mali bilgilerin merkez bankaları ortasındaki transferine ait bir sistem, SWIFT’in muadili, memleketler arası ödemeleri sağlıyor” halinde konuştu.
BRICS nezdinde ortak bir para ünitesi oluşturulmasına yönelik sürecin ise şimdi olgunlaşmadığını anlatan Putin, üye ülkeler ortasındaki teşebbüslerin yerli para ünitelerinin kullanılmasına yönelik olduğunu bildirdi.
Hedef, doları azaltıp ‘dijital’i artırmak
Rusya’nın bilhassa Çin ve Hindistan ile Afrika ve Orta Asya ülkeleriyle yaptığı ticaret ulusal para üniteleriyle gerçekleşiyor. Rusya, son periyotta ortaya çıkan “BRICS Bridge” isimli projeye de ehemmiyet veriyor. BRICS Bridge, ticarette bilhassa dolara bağlılığı azaltmayı hedefleyen, çok taraflı bir dijital ödeme platformu projesi olarak ön plana çıkıyor. Kazan’daki tepede BRICS Bridge ve yerli paralarla ticaretin artırılmasına yönelik atılacak adımların da yeniden gündeme gelmesi bekleniyor.
Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov, zirve öncesi yaptığı açıklamada, BRICS ülkelerinin Bretton Woods sistemine alternatif oluşturma konusunda önemli adımlar atabileceğini söyledi ve yeni bir memleketler arası finansal sistem oluşturma gerekliliğini savundu.
Doğu ve Batı dengesi
Kremlin’den yapılan açıklamaya nazaran, tepede 32 ülkenin temsil edilmesi, 24 ülkenin de devlet lideri düzeyinde katılım göstermesi bekleniyor. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Genel Sekreteri Zhang Ming’in yanı sıra Birleşmiş Devletler Topluluğu (BDT), Avrasya İktisat Birliği’nden yetkililer ve Yeni Kalkınma Bankası (NDB) Başkanı Dilma Rousseff de doruğa katılması beklenen öteki isimler ortasında yer alıyor.
27 Temmuz 2018’de Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde gerçekleştirilen 10. BRICS Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da yer almıştı. Erdoğan, tepeye ‘İslam İşbirliği Teşkilatı Tepe Devir Başkanı’ sıfatıyla özel olarak iştirak göstermişti. Analistler Türkiye’nin BRICS’e iştirak atılımıyla Doğu ile Batı ortasında daha istikrarlı bir konum aradığı görüşünde.
