Eğitimde cinsiyet eşitliği karnesi
Eğitim alanındaki eşitsizlikler daha eğitime erişim etabında başlıyor. Mecburî eğitim çağındaki yaklaşık 221 bin 739 kız ve 220 bin 904 oğlan çocuğu eğitim sürecine dahil değil. Kız çocuklarının eğitimden ayrılma nedenleri ortasında konut içi iş yükü, erken ve çocuk yaşta evlilik, ailenin uygun görmemesi üzere cinsiyet ayrımcılığına dayalı faktörler öne çıkıyor. TÜİK datalarına nazaran 2021 yılında gerçekleşen resmi evliliklerin %2,3’ü 16-17 yaş kümesindeki kız çocuklarını kapsarken, birebir yaş kümesindeki oğlanlarda bu oran %0,1.
Öte yandan ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfusun yüksekliği, önemli bir toplumsal sorun olmaya devam ediyor: Bayanların %30,1’i, erkeklerin ise %16,2’si ne eğitimde ne de istihdamda yer alıyor.
Yoksul çocukların makûs beslenme ve besine erişim meseleleri ekonomik kriz, gelir eşitsizliği üzere sebeplerle artmaya devam ediyor. Eğitim seviyesinin düşük olması, yoksulluğu artırıyor: Fakir kategorisindeki bayanların %20’si okuma yazma bilmiyor. Öte yandan yoksulluk da eğitime erişimin önündeki en büyük pürüzlerden biri. Bu durum, bir kısır döngü yaratarak yoksulluğun jenerasyondan nesile aktarılmasına yol açıyor.
Dijital uçurum
Pandemi periyodunda uzaktan eğitime geçişle birlikte dijital araçlara erişimdeki eşitsizlikler ve dijital okuryazarlık hünerlerinin yetersizliği öğrenme meselelerine yol açmıştı. Gelir eşitsizlikleri ve kurumların imkanlarının yetersizliği sebebiyle devlet okullarındaki öğrenciler özel okul öğrencilerine nazaran iki kat daha fazla etkilendiler ve öğrenme kaybına uğradılar. Dijital araçlara erişimde ise kız çocukları ve bayanlar yeniden erkeklerin gerisine düştüler.
Yüseköğretimde okullaşma
Yükseköğretimde bayanların net okullaşma oranları erkeklerden yüksek seyretmesine karşın, farklı kısım ve alanlardaki cinsiyet ayrışması devam ediyor. Üniversitelerde bayan öğrencilerin oranı %49 iken bayanlar en az mühendislik (%21,3) ve bilişim teknolojileri (%24,5) kısımlarında yer alıyor. Türkiye’de her 10 erkeğe karşılık yalnızca 3 bayan programlama yapabiliyor. Bu ayrışma istihdamda da devam ediyor ve bayanların geleceği belirleyeceği düşünülen mesleklerde yer alma mümkünlüğünü azaltıyor. Üstelik istihdam edilseler de erkeklere nazaran daha az kazanıyorlar: Bayanların STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanındaki fiyatları erkeklere kıyasla ortalama %14,7 daha düşük.
Cam tavan devam ediyor
Birçok alanda olduğu üzere, “toplumsal cinsiyet eşitliği” kavramı eğitim mevzuatından da çıkarıldı. “Toplumsal cinsiyet eşitliği” yerine “kadın-erkek fırsat eşitliği” sözü kullanılıyor. Eşitlikten uzaklaşma süreci İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasıyla hızlandı. Eğitimdeki karar ve yetki organlarında bayanların temsili düşük. MEB teşkilatında bayan ve erkek yönetici sayıları ile ilgili istatistiksel bilgilere ulaşılamasa da yapılan bir araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatında üst seviye yönetici konumlarında bayanların temsilinin hayli düşük olduğunu gösteriyor. Emsal biçimde; 2024 yılı prestijiyle 202 üniversiteden yalnızca 19’unda bayan rektör bulunuyor (%9,4). Bu durum, “cam tavan sendromu”nun geçerliliğini koruduğunu gösteriyor.
Eşitlikten haberler
– Akbank, Akbank Dönüşüm Akademisi çatısı altında sunduğu Teşebbüsçü Bayan Programı ile firmaların dijital ve finansal dönüşümünü hızlandırıyor. 2025 yılında İzmir ve Bursa’da başlatılan program kapsamında teşebbüsçü bayanlara özel eğitim, mentörlük ve finansal tahliller sunuluyor. Altı ay süren program, iştirakçilerin işlerini sürdürülebilir biçimde büyütmelerine ve küresel pazarlara açılmalarına katkı sağlıyor. Bugüne kadar 20 bine yakın ticari işletmeye ulaşan Teşebbüsçü Bayan Programı kapsamında işletmelere özel saha ziyaretleri gerçekleştirilerek işletmelerin gelişim alanları SWOT tahlilleriyle belirleniyor ve teğe bir mentorluk takviyesiyle iştirakçiler yetkinliklerini geliştiriyor. Eğitimler girişimcilik, iş planı hazırlama, dış ticaret, sürdürülebilir finansman, dijital pazarlama ve e-ticaret üzere kritik mevzuları kapsıyor. 6 ay süren programdan 10 teşebbüsçü bayan yararlanıyor.
– Bayan Dostu Markalar Platformu’nun her yıl 8 Mart haftasında gerçekleştirdiği Milletlerarası Bayan Dostu Markalar Farkındalık Mükafatları, Mart 2026’da altıncı defa sahiplerini bulacak. Programın müracaat devri açıldı. Kurum ve markalar, toplumsal cinsiyet eşitliği odağındaki tesirli projeleriyle programa başvurabilecek. Mükafatlar, bu yıl güncellenen kategori yapısıyla daha geniş bir perspektiften pahalandırılacak. “Çeşitlilik, Kapsayıcılık ve Uygunluk Hali Uygulamaları”, “Kadın Odaklı Sıhhat ve İyilik Temalı Farkındalık Projeleri” ve “Medya, İrtibat ve Öteki Yenilikçi Toplumsal Yarar Projeleri” yeni eklenen başlıklar ortasında yer alıyor. Erken müracaat devri 30 Eylül 2025 tarihinde sona erecek.
