Dünya haritası bildiri mı taşıyor? 400 yıllık Mercator yanlışı: ‘Afrika aslında 3 kat büyük’
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Günümüzde kullanılan yaygın haritaların ABD, Avrupa ve Rusya’yı olduğundan daha geniş gösterirken Afrika üzere bölgeleri küçük gösteriyor. Pekala bu durum siyasi bir hedef taşıyor olabilir mi? Bu argümandan yola çıkılarak geçtiğimiz günlerde dünya haritasının değiştirilmesi için bir kampanya başlatıldı. Kampanyayı destekleyenler, mevcut haritaların kıtaların büyüklüğü hakkında yanlış izlenimler oluşturduğunu söylüyor. Örneğin Afrika kıtası Avrupa’dan yaklaşık üç kat daha büyük olmasına karşın, dünyada en çok kullanılan projeksiyonlardan biri olan Mercator projeksiyonunda bu fark neredeyse görünmez hale geliyor.
Yaygın olarak kullanılan ‘Mercator’ projeksiyonunda, ekvatora yakın bölgeler gerçek ölçekte gösterilirken, kutup bölgeleri çok halde büyük görünüyor. Bu nedenle Kuzey Kutbu etrafındaki alanlar, aslında olduklarından çok daha büyük görünürken, ekvator etrafındaki alanlar daha yanlışsız bir biçimde temsil edilir. Fakat kutup bölgelerindeki bozulma, ekvator etrafındaki alanların gerçeğinden daha küçük görünmesine sebep olur.
AFRİKA BİRLİĞİ HAREKETE GEÇTİ, LİSTEDE 55 ÜLKE VAR
Geçtiğimiz hafta Afrika Birliği üyesi 55 ülke, mevcut Dünya haritasının Afrika’yı gerçek boyutlarında gösteren alternatiflerle değiştirilmesi için harekete geçti. Afrika Birliği’nin yürütme kolu lider yardımcısı Selma Malika Haddadi, başlatılan kampanya hakkında “Bu yalnızca bir harita üzere görünebilir fakat gerçekte o denli değil“ diyerek Mercator projeksiyonunun, Afrika’nın ‘marjinal’ olduğu istikametinde yanlış bir izlenim yarattığını belirtti. Gerardus Mercator tarafından çizilen ve günümüzde de kullanılan harita, uzun müddettir tenkitlerin maksadı oldu. Avrupalı kaşiflerin denizlerde daha kolay gezinmelerine yardımcı olmak için hazırlanan harita, kara kütlelerini çarpıtmış ve olduğundan daha büyük yahut küçük görünmelerine sebep oldu.
THE WEAST WING’E DE MEVZU OLDU
Mevcut haritanın birtakım versiyonlarında, 2.17 trilyon metrekare alana sahip olan ve yaklaşık 56 bin kişinin yaşadığı Grönland, 30.37 trilyon metrekare alana sahip olan ve yaklaşık 1.5 milyar nüfusa sahip olan Afrika kadar büyük görünüyor. Bu durum, 2001 yılında Amerikan siyasi drama dizisi ‘The West Wing’ dizisinin bir kısmına de husus oldu. Haritacıların bu kusurun giderilmesi için ABD’nin devreye girmesini istediği kısımda, Afrika Birliği’nin de dayanak verdiği kampanyanın bir benzerini başlatarak kara modüllerinin gerçek büyüklüğüyle gösterilmesi talep edildi. 24 yıl evvel bir dizi senaryosunda yer alan ve bazıları tarafından alaya alınan kampanyanın gibisi artık gerçek oldu.
Afrika merkezli sivil toplum örgütlerinin de desteklediği ‘Haritayı Düzeltin’ kampanyası, Afrika Birliği’nin haritanın değiştirilmesi için davette bulunmasını sağladı. Önümüzdeki yıl Etiyopya’da toplanması planlanan Afrika Birliği’nin bu toplantılar sırasında harita üzerinde dünyadaki tüm alanların orantılı halde gösterilmesini sağlayan, Alan Ekvalli Projeksiyonları ile oluşturulan ‘Eşit Dünya Haritası’nı kabul ettiği tarafında bir karar alması bekleniyor. Tıpkı vakitte Birleşmiş Milletler’den de, ‘Afrika’nın global büyüme ve kalkınmanın kritik bir itici gücü olarak hakikat bir biçimde temsil edilmesini sağlaması için’ misal bir karar alması talep ediliyor. Kampanya destekçileri, Afrika Birliği’nin kampanyaya şimdiye kadar imza atan en büyük kuruluş olduğunu ve bu gelişmenin kıymetli bir dönüm noktası olarak pahalandırıyor.
‘BU COĞRAFYADAN ÇOK DAHA FAZLASI’
Afrika’da faaliyet gösteren ve sıhhat, kalkınma üzere alanlara odaklanan bir sivil toplum kuruluşu olan Speak Up Africa’nın kurucu ortağı ve genel müdür yardımcısı Fara Ndiaye, “Bu coğrafyadan çok daha fazlası, aslında onur ve gururla ilgili” diyerek, “Haritalar dünyayı nasıl gördüğümüzü ve gücün nasıl algılandığını şekillendiriyor. Hasebiyle haritayı düzelterek, Afrika hakkındaki global anlatıyı da düzeltiyoruz“ dedi.
Afrika Birliği de kampanyayı yaygınlaştırmak ismine kamu diplomasisi yürütüyor. Bu kapsamda ABD merkezli New York Times Gazetesi’yle paylaşılan bir iç dokümanda, kampanyanın “Tazminat yoluyla Afrikalılar ve Afrika kökenli beşerler için adalet” temasıyla uyumlu olduğunu belirterek, kampanyanın kıta hakkındaki yanlış anlatılara meydan okuduğunu ve Afrika’nın dünya sahnesinde hak ettiği yeri geri almasına yardımcı olduğunu söz etti. Ancak şu an için Afrika Birliği’ne bağlı kurumların internet sitelerinde halihazırda kullanılan ve Afrika’nın olduğundan küçük algılanmasına neden olan harita kullanılmaya devam ediyor. Bu durumun değişip değişmeyeceğini ise vakit gösterecek.
