Dünya eşitlikte alarm veriyor
Mevcut eğilimler devam ederse, 2030 yılına gelindiğinde hala 351 milyon bayan ve kız çocuğu çok yoksulluk içinde yaşayacak ve Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları, bilhassa SKA 5 (Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine yönelik amaç) gerçekleştirilemeyecek.
İşte tablo
– Bayanlarda çok yoksulluk oranı 2020’den bu yana yüzde 10 düzeyinde sabit kaldı.
– Çatışmalar, bayanlar ve kız çocukları için giderek daha ölümcül hale geliyor. Bugün 676 milyon bayan ve kız çocuğu ölümcül çatışmaların yakınında yaşıyor. Bu, 1990’lardan beri kaydedilen en yüksek sayı.
– 2024 yılında 64 milyondan fazla bayan, erkeklere oranla orta yahut ileri seviyede besin güvensizliği yaşadı.
– Yeni teknolojiler ve global krizler mevcut eşitsizlikleri derinleştiriyor: İklim değişikliği 2050 yılına kadar 158 milyon bayanı daha yoksulluğa itebilir. Bu bayanların neredeyse yarısı Sahra Altı Afrika’da yaşıyor. Yapay zeka, erkeklerin yüzde 21’ine kıyasla bayanların yüzde 28’inin işlerini elinden alabilir ve bundan en çok genç ve eğitimli bayanlar etkilenebilir.
– Dünyada yılda 2,7 trilyon dolar silahlara harcanıyor. Lakin toplumsal cinsiyet eşitliğinde hala 420 milyar dolar açık var. Cinsiyete dayalı dijital uçurum kapatılırsa, 2050’ye kadar 30 milyon bayan ve kız çocuğu çok yoksulluktan çıkabilir. 42 milyon daha besin garantisine kavuşabilir. 2030’a kadar 1,5 trilyon dolar, 2050’ye kadar ise toplamda 100 trilyon dolardan fazla GSYİH artışı sağlanabilir.
– Bakım, eğitim, yeşil iktisat, iş gücü piyasaları ve toplumsal muhafazaya odaklanan bir dizi müdahaleyi hızlandırırsak, 2050’ye kadar 110 milyon bayan ve kız çocuğu çok yoksulluktan kurtulabilir, 342 trilyon dolarlık ekonomik getiri sağlanabilir.
İyi örnekler
Diğer yandan rapor, kâfi yatırım yapılırsa toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmanın mümkün olduğuna vurgu yapıyor.
– Yatırımlar sonucunda kız çocuklarının okulu tamamlama mümkünlüğü her zamankinden daha yüksek oldu.
– Anne vefatları 2000-2023 ortasında neredeyse yüzde 40 azaldı.
– Son beş yılda, dünya genelinde 99 yeni yahut düzgünleştirilmiş yasa, ayrımcılığı ortadan kaldırdı, bayanların haklarını güçlendirdi ve toplumsal cinsiyet eşitliğini gerçeğe dönüştürdü.
– Yasalar, siyasetler, kurumsal düzenekler, araştırma ve data, tedbire, hizmetler ve bütçeler üzere kapsamlı tedbirleri olan ülkelerde, yakın partner şiddeti oranları, başka ülkelere kıyasla 2,5 kat daha düşük.
– Son on yılda, iklim müzakerelerinde bayanların liderliği iki katından fazla arttı. 2015’te bayanların temsil oranı 10’da 1’in altındayken, 2024’te neredeyse 4’te 1’e yükseldi. Bu durum yeniden de eşitlikten hala uzak.
6 öncelikli alan
UN Women İcra Yöneticisi Sima Bahous hususla ilgili olarak şunları söyledi:
“Toplumsal cinsiyet eşitliğine öncelik verilen ülkelerde, bu durum toplumları ve ekonomileri ileriye taşıdı. Toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik yatırımlar, toplumları ve ekonomileri dönüştürme gücüne sahip. Dünya önderleri BM Genel Kurulu’nun 80. oturumu için New York’ta bir ortaya gelirken ve 22 Eylül’de Pekin Deklarasyonu ve Aksiyon Platformu’nun 30. yılını anarken, Pekin+30 Aksiyon Planı, tüm bayanlar ve kız çocukları için haklar, eşitlik ve güçlenmeye giden yolda bir yol haritası sunuyor ve daha süratli bir uygulama için altı öncelikli alan belirliyor: dijital ihtilal, bakım emeği ve iktisadı, şiddetin sona erdirilmesi, iklim adaleti, karar alma düzeneklerine tam ve eşit iştirak, insani krizler, güvenlik ve barış inşası. Bu altı alanın tümüne genç bayanların ve kız çocuklarının sesini yükseltme amacı eşlik ediyor. Tüm başkanları buna yönelik taahhütler ortaya koymaya, yatırımlar yapmaya ve bayan haklarının kapsamlı biçimde hayata geçirildiği ve kazanımlarının herkesle paylaşıldığı bir dünyayı seçmeye davet ediyorum.”
Sadece 5 yıl kaldı
BM Ekonomik ve Toplumsal İşler Dairesi Genel Sekreter Yardımcısı Li Junhua da, “Toplumsal cinsiyet eşitliği taahhütlerinin yerine getirilmesini hedefleyen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemine ulaşmak için yalnızca beş yıl kaldı. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği 2025 Durum Raporu, toplumsal cinsiyet eşitliğinin getireceği kazanımların değerli olduğunu, lakin bu amaçlar gerçekleştirilmezse bunun maliyetinin çok daha fazla olduğunu gösteriyor” dedi.
KADINLAR NEREDEYSE GÖRÜNMEZLER
Uluslararası İrtibat Hakları Örgütü (WACC) tarafından UN Women dayanağıyla hazırlanan Global Medya İzleme Projesi’nin (GMMP) son raporu, haberlerde yer alan bayanların oranının sadece dörtte bir olduğunu gösteriyor.
Araştırma, medyada toplumsal cinsiyet temsiline dair yapılan en büyük ve en uzun soluklu çalışma olma özelliğini taşıyor. Bu yılki bulgular, bayanların haber bahislerinin ve kaynaklarının sırf yüzde 26’sını oluşturduğunu gösteriyor. Bu istatistik, televizyon, radyo ve basılı medyada bayanların eksik temsil edildiğini ortaya koyuyor. Rapora nazaran, bayanlara yönelik şiddet, haberlerde neredeyse hiç yer bulamıyor. Her yüz haberden sırf ikisi bayanların yaşadığı istismarı bahis alıyor.
Ayrıca, her yüz haberden sadece ikisi toplumsal cinsiyet kalıplarına açıkça meydan okuyor. Bu da medyanın, mevcut kalıp yargıları pekiştirdiğini ve bunun toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmanın önünde hala büyük bir mahzur olduğunu gösteriyor. Toplumsal cinsiyet kalıplarına karşı çıkan gazetecilik anlayışı, GMMP izleme tarihinde son 30 yılın en düşük düzeyinde.
Umutsuz tabloya karşın birtakım alanlarda ilerleme var. Örneğin, klasik haber makalelerinde muhabirlerin yüzde 41’i bayan. Bu oran, 1995’te yüzde 28’di. Bu artış değerli zira bayan gazeteciler tarafından hazırlanan haberlerde bayanların haber konusu olma oranı (yüzde 29), erkek gazetecilerinkinden (yüzde 24) daha yüksek. Bu da, haber odalarında daha istikrarlı bir temsiliyetin mümkün olduğunu gösteriyor.
