Dolandıran dolandırana
EREN KOCA/HABER MERKEZİ- Dolandırıcılık teknikleri giderek gelişiyor. İnternetin hayatın her alanında kullanılmasıyla dolandırıcılara da yeni usul ve fırsatlar ortaya çıkıyor. Dolandırıcılar, miras dolandırıcılığı, çeşitli alışveriş sahtekarlıkları, düzmece iş teklifleri, düzmece çekilişler ve piyangolar ve hatta flört sahtekarlığı üzere yaygın birçok dolandırıcılık formülü için bu fırsatlardan yararlanıyor. Bunları bilmemize karşın, neden hala bu oyunlara kanmaya devam ediyoruz? Neden dolandırılıyoruz? Dolandırılma olayların altında yatan sosyolojik ve ruhsal boyut nedir? Uzmanlar Milliyet’e anlattı.
‘Üstünlük kazanmış hissediyorlar’
Uzman Psikolog Kerem Gümüş: İnsan zihni, bilhassa gerilim, telaş ve belirsizlik devirlerinde daha savunmasız hale gelir. Dolandırıclar da tam bu zayıf anları gaye alır. Hepimizin içinde “acaba hakikat olabilir mi?” diye sorgulamadan inanabileğimiz küçük bir boşluk vardır. Dolandırıclar bu boşluğu yeterli kullanır. Ülkemizde otoriteye inanç eğilimi çok güçlüdür. Dolandırıcılar kendilerini savcı, banka vazifelisi ya da diplomatik bir kurumun temsilcisi üzere göstererek inanç hissini tetikler. Otorite figürleri karşısında sorgulamayı yitiririz. Mesela; “acil” duygusu oluşturmak kriz ortamı oluşturmak insanın mantığını ikinci plana atar. Kişi dehşet ya da panik halindeyken mantığı felç üzere olur, neredeyse çalışmaz. “Şu an para yatırmazsan başına büyük iş açılacak” dendiğinde, kişi düşünmeden hareket edebilir. Kolay para kazanma isteği, dolandırıcılığın en temel motivasyonudur. Ama bunun ötesinde önemli bir ruhsal boyut var. Dolandırıcı karşısındakini kandırabildiğinde yalnızca para değil, üstünlük de kazanmış hisseder. Bu da ona haz verir, güçlü ve denetim sahibi üzere hisseder.
‘Anonim hale geldiler’
Adli Bilişim Uzmanı Mustafa Sansar: Dolandırıcılık olayları birçok ihtara karşın hala devam ediyor. İnsanların dehşetlerini ve heyecanlarını çok uygun kullanıyorlar bir de ne yazık ki para kazanma hırslarına kullanıyorlar. Evvelce yüz yüze yaptıkları şeyleri artık internet vasıtasıyla ve telefon vasıtasıyla gerçekleştiriyorlar. Burada eskiye nazaran en kıymetli öge kendilerini büsbütün gizleyebilmeleri ve anonim hale getirebilmeler diyebiliriz.
‘Ya doğruysa?’ kaygısı
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan: İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek üzere yüksek pozisyondaki bir yargı bürokratını bile dolandırıcılar gaye alabiliyor. Ancak Gürlek’in sahip olduğu bilgi, deneyim ve bürokratik kurumlarla direkt ilgiye geçme imkânları sıradan vatandaşların birçoklarında yok. Son vakitlerde dolandırıcıların faaliyetlerinin artmasının ardındaki temel neden toplumdaki inanç krizinin ve bilgi eşitsizliğinin derinleşmesidir. Resmî kurumlar, bankalar ya da adalet sistemine olan inancın istek edildiği kadar olmaması vatandaşları kuşku ile teslimiyet ortasında bırakıyor. “Ya doğruysa?” korkusu insanların sorgulamadan harekete geçmesine yol açıyor. Ayrıyeten, bilgiye erişim konusundaki eşitsizlikler, yapay zekâ teknolojilerinin dolandırıcılar için yeni imkanlar sunması, dijital okuryazarlık eksiklikleri, bürokratik işleyişi bilmemek sıradan vatandaşları çok daha kolay maksat haline getiriyor. Dolandırıcılar için en kritik kriterler amaçlarının ulaşılabilir ve ikna edilebilir olması. Ekonomik ve kültürel dinamikler dolandırıcılığı daha çok teşvik ediyor. Dolandırıcılıkla çabada sırf polisiye tedbirler kâfi olmuyor. Toplumsal bilinçlenme, dijital okuryazarlığın güçlendirilmesi ve bilhassa sıradan vatandaşın bilgiye erişim kanallarının kolaylaştırılması çok kıymetli.
Başsavcıyı gaye seçtiler
Uzmanların, kurumların ihtarlarına karşın dolandırıcılık olayları her geçen gün artarak devam ediyor.
* Bir çete, kopyalanmış telefon çizgileriyle Berlin Büyükelçiliği’nden aradıklarını söyleyerek, İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek’in de ortalarında yer aldığı birtakım savcıları dolandırmak istediği öğrenildi.
* İstanbul’da firma yetkilisi M.A. polise, daima ticaret yaptıkları bir şirketten gelen mail üzerine yeni mal alımı için anlaştıkları şahıslara, 300 bin dolar elden ödeme yaptıklarını, iki gün sonra tıpkı firmadan “mail hesaplarımız ele geçirildi” iletisi aldıklarını söyledi. Şirketin mail hesaplarını ele geçiren şüphelilerin Nijeryalı beş kişi olduğu tespit edilmişti.
* Zonguldak’ta da bir çift Rixos Otelde ucuz tatil vaadiyle 300 kişiyi 15 milyon TL dolandırmıştı.
* İnternet üzerinden fiyatlı dizi, sinema ve spor karşılaşmalarının yasa dışı halde yayınlanmasını sağlayan ‘İnat Box’ isimli uygulamayla 46 kişinin banka hesaplarından toplam 14 milyon 714 bin 354 lira çaldığı belirlenen şüphelilere operasyon yapıldı. Gözaltına alınan 43 şüpheliden 27’si tutuklandı.
