Doğu Akdeniz’de büyük hesap! Türkiye-Mısır yan yana: ‘Yunanistan ve İsrail’in istikrarı şaşar’
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Milli Savunma Bakanlığı, 18 Eylül’de yaptığı haftalık bilgilendirme toplantısında, Türkiye ile Mısır’ın 22-26 Eylül tarihleri ortasında Doğu Akdeniz’de ortak askeri tatbikat gerçekleştireceğini duyurdu. Açıklamada, “Deniz ve Hava Kuvvetleri ögelerimiz ile Mısır Deniz Kuvvetleri ögelerinin katılacağı tatbikat, 13 yıl ortadan sonra birinci kere icra edilecek. 25 Eylül’de düzenlenecek Seçkin Gözlemci Günü’ne ise her iki ülkenin deniz kuvvetleri kumandanları katılacak” denildi.
Türkiye ve Mısır ortasında 13 yıl sonra yine gerçekleştirilecek bu tatbikat, iki ülke bağlantılarında başlayan olağanlaşma süreci açısından dikkat cazip bir adım olarak görülüyor. Peki bu gelişme, Ankara–Kahire çizgisindeki yakınlaşmayı ve Doğu Akdeniz’deki istikrarları nasıl etkileyecek?
Milliyet.com.tr’ye konuşan İstanbul Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi, Mavi Vatan Denizcilik ve Küresel Stratejiler Merkezi ve İstanbul Topkapı Üniversitesi Memleketler arası Bağlantılar, Deniz Siyaseti ve Stratejileri Uygulama ve Araştırma Merkezi Lideri müstafi Tümamiral Prof. Dr. Cihat Yaycı, 13 yıl evvel gerçekleştirilen ‘Dostluk Denizi’ tatbikatının tıpkı isimle yine icra edilmesinin son derece kıymetli ve manalı olduğunu söz ederek, “Bu yalnızca geçmişin hatırlanması değil, geleceğe yönelik stratejik bir yine konumlanmadır” dedi.
‘BİRLİKTE HAREKET ETMEDEN DOĞU AKDENİZ’DE İSTİKRAR VE GÜVENLİK OLUŞAMAZ’
Türkiye ve Mısır ortasında tekrar tesis edilen münasebetlerin çok pahalı olduğunu belirten Prof. Dr. Yaycı, “Bugün gelinen noktada, iki ülkeyi geçmişte karşı karşıya getiren politik birtakım konular yerini deniz alanlarında karşılıklı hürmete, ortak çıkarlara ve bölgesel dengeyi gözeten akılcı bir iş birliğine bırakmak zorundadır” diyerek Mısır ve Yunanistan ortasındaki yakınlaşmayı şöyle yorumladı:
“Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi durumdan istifade ederek Mısır ile yakınlaşmış, 2020 yılında Yunanistan, Mısır ile deniz yetki alanlarını sonlandırmaya yönelik bir mutabakat imzalamıştı. Bu mutabakat, Yunanistan’ın gayrimeşru argümanlarından taviz vermiş olsa da, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki haklarını görmezden gelen, hatta Türkiye’yi Antalya Körfezi’ne hapseden bir çizgiyi temel alıyordu. Esasen bu antlaşma, Yunanistan’ın Türkiye’nin 2019 yılında Libya ile imzaladığı Deniz Yetki Alanlarının Sonlandırılması Mutabakatı’na bir karşılık olması açısından zorlanmış bir antlaşmadır. Yunanistan’ın, Mısır’a gitmesi planlanan AB fonlarını da bir şantaj olarak kullanarak imzalattırdığı bu antlaşma ile Mısır da büyük bir deniz alanı kaybına uğramıştır. Lakin sonuç olarak, Mısır’ın Yunanistan ve GKRY ile birlikte Doğu Akdeniz’de Türkiye zıddı bir cephede yer alıyormuş üzere politik hali da münasebetlerimizde bir gerilemeye ve tereddüte neden olmuştu. Bu bağlamda, Türkiye ile Mısır ortasında yapılacak bu ortak tatbikat, Mısır’ın bu konumunu tekrar kıymetlendirmekte olduğunu, Türkiye’nin kadim dostluğunu manaya ve haklılığını kavrama eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bu gelişmeler tahminen de ileride Mısır’ın Yunanistan’a kaptırdığı deniz yetki alanlarının yine gözden geçirilmesine neden olur.”
Planlanan tatbikatın, Doğu Akdeniz’de Yunanistan–GKRY–İsrail–Mısır’ın vakit zaman oluşturduğu anti-Türkiye ekseninin kırılabileceğinin sinyalini verdiğini belirten Yaycı, “Tatbikatın sembolik manası kadar operasyonel tesiri de büyüktür. Türkiye’nin deniz kuvvetleri yetkinliği, hızlı müdahale kapasitesi, bölgesel sahiplik prensibi çerçevesinde çok taraflı askeri ortaklık ve iş birliği stratejisi ve Doğu Akdeniz’de caydırıcılığı açısından büyük bir kazanımdır. Tıpkı vakitte Mavi Vatan Doktrini’nin bir kesimi olarak Türkiye’nin yalnızca savunma değil, deniz yetki alanlarında hak ve çıkarlarını tesis etme ve muhafaza fonksiyonunu güç kullanmadan pekiştirme kabiliyetinin göstergesidir.” dedi.
“Bu ikili tatbikat, iki ülkenin karşılıklı inanç tesis etmesi için kıymetli bir adımdır. Donanmalar alanda ortak hareket edebildiğinde, siyasetçiler de masada daha rahat yol alır. Türkiye’nin Mısır’a verdiği bu inanç bildirisi, Mısır’ın da Türkiye’ye verdiği iş birliği iletisiyle birleştiğinde, yalnızca Akdeniz’de değil, Libya’dan Filistin sorununa kadar pek çok belgede yeni bir devrin kapısı aralanır. Özcesi, Türkiye ile Mısır ortasında 13 yıl ortadan sonra yapılacak tatbikat, bölgede satranç taşlarının tekrar dizildiğinin, Türkiye’nin diplomatik yalnızlaştırılma siyasetinin işe yaramadığının ve iki ülkenin çıkarlarının aslında birbirine ne kadar yakın olduğunun açık göstergesidir.” – Müstafi Tümamiral Prof. Dr. Cihat Yaycı
‘AYNI ÇİZGİDEYİZ DEMEK İÇİN ERKEN’
Gerçekleştirilmesi planlanan tatbikatın Mısır ve Türkiye ortasındaki ilgiler için epey kıymetli olduğunu vurgulayan Yaycı, “Bu tatbikat Doğu Akdeniz siyaseti bağlamında açık bir güzel niyet ve dostluk işaretidir, lakin ‘artık büsbütün tıpkı çizgideyiz’ demek için şimdi erkendir. Alanda askeri iş birliğinin yine başlaması, iki ülkenin çıkarlarının kesiştiğini ve itimat inşa sürecinin fiilen başladığını gösterir” dedi.
Bu durumu iki boyutlu okumak gerektiğini bildiren Yaycı, “Birincisi, bu tatbikatın sembolik manası vardır. Türkiye ile Mısır’ın 13 yıl sonra tekrar askeri iş birliğine girmesi, Doğu Akdeniz’de 10 yılı aşkın müddettir anlaşamıyormuş üzere görünen iki aktörün, güvenlik ve diplomasi ekseninde birbirine tekrar yaklaşmaya başladığını gösterir. Bu, emsal bir çizgiye gelme istikametinde güçlü bir işarettir. İkincisi, Türkiye ile Mısır ortasında kurulacak bir deniz yetki alanları iş birliğinin stratejik seviyede şimdi gerçekleşmemiş olması, bu potansiyelin varlığını ortadan kaldırmaz. Şu an prestijiyle Mısır, Yunanistan ve GKRY ile imzaladığı deniz yetki alanı sonlandırma mutabakatları çerçevesinde Sevilla Haritası’nın öngördüğü formda kendisi de deniz alanları kaybetmiştir. Sevilla Haritası, Mısır’ın Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarını yaklaşık en az 21.500 km² daraltmaktadır. Mısır, Yunanistan yerine Türkiye ile deniz yetki alanı sonlandırma mutabakatı imzalarsa ya da Türkiye’nin Mavi Vatan haritasının Doğu Akdeniz modülünü kabul ederse, en az 6.500 km² daha fazla deniz yetki alanı kazanacaktır. Böylesine hukuksal, ekonomik ve milletlerarası dengelerin kesiştiği bir noktada, Mısır’a bu olguların daha rahat anlatılacağı bir düzlem meydana gelmeye başlamıştır” diye konuştu.
Mısır’ın Türkiye ile ortak tatbikat yapmasını Yunanistan ve GKRY için hem jeopolitik bir ihtar hem de direkt diplomatik ve askeri caydırıcılık tesiri taşıyan bir gelişme olarak gördüğünü lisana getiren Yaycı, “Bu, Doğu Akdeniz’de yeni bir istikrar arayışının, mümkün ittifak kaymalarının ve maksimalist Sevilla Haritası’na karşı hukuksal ve rasyonel yaklaşımların habercisidir. Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Mısır’ın iş birliği yapması, bölgenin en uzun kıyı şeritlerine sahip olmasının yanı sıra dostluk, akrabalık ve hatta kardeşlik bağlarına sahip iki ülkenin ortak hareket etmesi demektir. Bu durumda Yunanistan ve GKRY’nin hukuksuz tezlerinin rastgele bir durum alanı kalmaz.” sözlerini kullandı.
‘BÖLGE ASKERİ OTOBAN GİBİ’
“Doğu Akdeniz aslında tatbikat için teknik olarak uygun bir yer ancak bir o kadar da riskli” diyen Yaycı, bölgenin hem dar hem de çok ağır olduğunu belirterek, “Bölge çok ağır bir alan. Ticaret gemileri, güç arama faaliyetleri, NATO ve ABD gemileri, Rus donanması, İsrail ve bölge ülkelerinin uçakları, İHA’ları daima burada. Yani burası adeta askeri bir otoban gibi” sözlerini kullandı.
Böyle bir bölgede varlık göstermenin en kıymetli yollarından birinin askeri tatbikatlar olduğunu lisana getiren Cihat Yaycı, “Deniz yapısı, derinliği ve iklimi çok uygun. Denizaltılar, savaş gemileri, uçaklar, elektronik harp sistemleri daima birlikte denenebilir. Bir bakıma çağdaş donanma kabiliyetlerini test etmek için doğal bir laboratuvar üzere. O yüzden askeri açıdan cazip bir alan.” dedi.
Türkiye için Doğu Akdeniz’de tatbikat yapmanın yalnızca askeri değil, birebir vakitte bir mecburilik olduğunu vurgulayan Yaycı, Türkiye’nin burada varlık göstermemesi halinde bu boşluğun Yunanistan, GKRY ya da İsrail tarafından doldurulacağına dikkat çekti. “Doğu Akdeniz’de çabucak her noktada Yunanistan ve GKRY’nin hukuksuz deniz yetki alanı talepleri mevcut. Türkiye bir tatbikat alanı ilan ettiğinde, Yunanistan ve GKRY bunu teknik bir eğitim olarak değil, bir akın ya da meydan okuma olarak görüyor. Bunu milletlerarası platformlarda Türkiye’yi suçlamak için bir propaganda materyaline dönüştürüyorlar. Öteki yandan İsrail açısından Türkiye–Mısır yakınlaşması, hele ki ortak bir tatbikatla alanda görünür hale gelmesi, direkt stratejik dertler uyandıran bir gelişmedir. Zira Tel Aviv son 10 yıldır Doğu Akdeniz’de kendisini güçlü hissettiği üç temel sütun üzerine siyaset inşa etti: güç denklemleri, Yunanistan–GKRY ile kurduğu ittifak çizgisi ve Mısır ile geliştirdiği iş birliği. Bu üç ayaktan biri olan Mısır’ın Türkiye ile alanda yan yana gelmesi, İsrail’in çıkar istikrarını bozar” tabirlerini kullandı.
“Türkiye ile Mısır ortasındaki alakaların önümüzdeki devirde daha da ileri bir noktaya taşınması kuvvetle olasıdır. Ben yıllardır söylüyorum: Mısır, Türkiye ile bir deniz yetki alanı muahedesi imzalarsa en az 21.500 kilometrekarelik bir deniz alanı kazanacaktır. Türkiye ile Mısır ortasındaki yakınlaşma sırf deniz yetki alanları sıkıntısından ibaret değildir. İktisattan savunmaya, güç teknolojilerinden tarıma, ulaştırmadan kültürel bağlara kadar çok geniş bir yelpazede iş birliği imkânı vardır. Bu iki ülkenin yan yana gelmesi yalnızca kendi çıkarlarını değil, birebir vakitte bölgesel istikrarı da güçlendirecektir.” – Müstafi Tümamiral Prof. Dr. Cihat Yaycı
