Diriliş Yolu’ndan 30 Ağustos’a uzandık! ‘Toprak altındaki kayıp şehitleri bulacağız’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Bugün 103 yıldır gurur ve hürmetle andığımız yüzlerce şehidin kanıyla kazandığımız topraklarımızda ‘Zafer Bayramı’ kutluyorsak, sayısız isimsiz kahramana sonsuz borcumuz var demektir. Bastığımız yerleri toprak diyerek geçmemeli, tanımalıyız demektir. Bugün 30 Ağustos 2025’se ve biz Anadolu’nun dört bir yanında nefes alıyorsak, “Fışkırır ruhi mücerret üzere yerden na’şım” diyen atalarımızı unutmamalıyız demektir. Büyük Taarruz, 30 Ağustos Zafer Bayramı olarak anılmadan 1 yıl evvel, Sakarya Meydan Muharebesi’nde bugün bile izleri toprağa sığmayacak bir kahramanlık sergilenmişti. Milli Savunma Bakanlığı verilerine göre toplamda 22 gün, 22 gece süren savaşta 5 bin 434 şehit verildi. Nitekim Mustafa Kemal Atatürk de bu muharebeyi ‘Sakarya Melhâme-i Kübrâsı’ (çok büyük ve kanlı savaş) formunda isimlendirmişti. Çünkü Atatürk, ne yana dönse kan gölü, nereye elini uzatsa şehit ve gazileri görüyordu. Kapanmayacak çok yara almıştık, yıllar geçse de her sene tıpkı ruhla anılacak bir zafere giden yolda Sakarya, dönüm noktası olmuştu. Hiçbir askeri araç, silah ya da dayanak olmadan; yalnızca iki uçak ve binlerce kahraman şehidin canı kıymetine kazanılan bağımsızlık ve kurtuluş gayreti, bugünlerde manalı bir yürüyüşle yine anılacak. Savunma sanayiinin öncü kuruluşlarında uzun yıllar vazife yapmış makine mühendisi Yücel Demir’in öncülüğünde düzenlenen bu yürüyüş, Sakarya Meydan Muharebesi’nin ‘kayıp’ şehitlerinin izini sürmek hedefiyle gerçekleştiriliyor. 5-10 Eylül ortasında savaşın en acı anılarına sahne olan cephe sınırında yürünecek kilometrelerce yolda, şehitler anılacak. Yücel Demir, hâlâ mezarı bulunamayan yüzlerce şehidimizi ve şarapnellerle dolu cephe sınırını Milliyet.com.tr’ye anlattı.
ZAFER’İN AYAK İZLERİ: ‘HER GÜN 40-50 KİLOMETRE YÜRÜYECEĞİZ’
1922’nin 30 Ağustos günü gelecek zafer için 1 yıl kadar evvel kritik bir eşik atlanmıştı. Yokluk içinde savaşan cetlerimiz, tam manasıyla bir ordu tertibine bile sahip değildi. Bayan ve çocuklar da cephede savaşan erkeklere mühimmat ve sıhhat konusunda dayanak oluyor, onlarla yaşama ve yaşatma savaşı veriyordu. Ne olursa olsun savaşmak için yürekli kahramanlarımız tüm yokluklardan daha da büyük bir varlıktı. Düşmanın karşısında topyekûn kurtuluşa yürüyen koskoca bir Anadolu vardı. Sakarya Meydan Muharebesi her türlü yokluğa karşın kazanılmalı, Yücel Demir’in “Sakarya’yı kazanamasak tahminen de 30 Ağustos’u kutlayamazdık” sözlerindeki ‘zafer’ bizim olmalıydı. Büyük Taarruz’dan evvel Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılmış olması ‘zafere’ emin adımlarla yürümemiz için yol açmıştı. O yollar, dün geleceğimize uzanırken bugün geçmişimize ışık tutuyor. Yücel Demir, hâlâ savaşın izlerini taşıyan rotada yapacakları yürüyüşü ve Sakarya Meydan Muharebesi’nin zafere giden yoldaki kıymetini şöyle anlatıyor:
“Sakarya Meydan Muharebesi yaklaşık bir yıl evvel yapılıyor. Büyük Taarruz 26 Ağustos’ta başlayan ve 30 Ağustos’ta son darbe indirdiğimiz savaş aslında. Sakarya Meydan Muharebesi 23 Ağustos’ta başlıyor, 22 gün 22 gece süren bir dönüm noktası. Sakarya Meydan Muharebesi’ni kaybetmiş olsaydık herhalde biz biz olmayacaktık. Zira düşmanın Meclis’e girmesine 50 kilometre kalmıştı. Bir dönüm noktası yani. Savaş alanlarındaki isimsiz şehit mezarlarını görünce başımızda bir yürüyüş ve anma fikri şekillendi. Niçin bugüne kadar bu yollar tanıtılmadı bize? Dünyada örnekleri var, mesela Bosna Hersek’te bir ‘Ölüm Yolu’ var, yaklaşık 100 kilometre. Her yıl binlerce kişi o yürüyüşe katılıyor. Eski hava fotoğraflarından, haritalardan kestirimi olarak son çekildiğimiz siperleri belirlemişler ancak alana gitmek gerekiyordu. Son siper çizgimizin haritalarını çıkardık. 23 Ağustos’ta savaşın başladığı sınır daha evvel haritalanmış. Bizim emelimiz bizim askerlerimizin çekildiği son siper çizgileri. Bu yürüyüşü yapıp insanlara burayı tanıtmak gerektiğini düşündük. Güzelcekale Muharebeleri denen bir muharebe çizgisi var. 200 kilometreyi her gün 40-50 kilometre olarak yürüyeceğiz. İddiamıza nazaran o bölgelerde gömülü 15 bin şehidimiz var. Savaş alanında şehit olanlar, Yunan çizgisinde kaldı. Ne oluyordu sonra? Yani sıhhat sebebiyle gömülüyor olabilirler diye soru işareti var. Zira iki gün sonra kokar, hastalık yayar. Askerlerimizi o vakit köylülere gömdürmüş olabilirler diye düşünüyoruz. Yalnızca bir köy buna sahip çıktı. Ahırlıkuyu denen bir bölgede bayanlar akşam gidip bizim şehitleri alıp getirip köyün yanına gömmüşler. Hatıratlarda okuyoruz. 300’e yakın bizden şehit var. Yakın bir köyün muhtarıyla görüşürken, ‘Benim ninemin annesi hatırlıyormuş’ dedi.”
“Emekli Albay Kadim Koç, 2014 yılından bu yana bölgede siperleri, şehitlikleri tespit ediyor. Mangal Dağı’ndan Dua Zirve’ye muharebelerin geçtiği 100 km’lik cephe çizgimizi, Diriliş Yolu olarak işaretlemişti. Emekli Albay Serdar Yetim, yıllardır çekildiğimiz son siper çizgilerini ve şehit mezarlarını durmadan araştırıyor. Sakarya Meydan Muharebesi Gönüllüleri Derneği olarak bu çalışmaya 2025 başından itibaren dahil olduk. Yaklaşık 187 km uzunluğu olan SİPER sınırlarımızı belirledik. Şehit mezarlarını tespit etmek için ayrıntılı bir çalışmaya giriştik. Bizimkisi vatan sevgisinden diğer bir şey bilmeyen bu isimsiz kahramanlara karşı bir vefa borcu. Ödenmesi gerek.” – Yücel Demir
‘TOPRAK ALTINI TARAYIP ŞEHİTLERİ BULMAK İSTİYORUZ’
Geçmişimize dair elimizde pek çok bilgi var. Bize her yaşımızda anlatılan kahramanlıklar, bildiğimiz kadarıyla bile asalet ve gurur dolu geçmişimize minnetle bakmamıza yetiyor. O gün topraklarımızı canı değerine savunan binlerce şehit, bizim bilmediğimiz pek çok sırrı da saklıyor. Tahminen de bildiklerimiz bilmediklerimizden çok daha az. Öyle ki Yücel Demir, yaptığı araştırmalar sonucu bilinen şehit sayısının, bilinen mezar sayısından çok daha fazla olduğunu keşfetmiş. Yani pek çok şehidimizin mezarının yeri hala bilinmiyordu. Bu yüzden de bastığımız yeri toprak diyerek geçmemeliydik. Yücel Demir, toprak altını görüntüleyebilecek ve şehit mezarlarını keşfedebilecekleri bir aygıta gereksinim duyduklarını belirterek, cepheden bugüne ulaşan ‘kayıp’ kıssaları anlattı.
“Genel Kurmay arşivlerindeki şehit sayısı çok az görünüyor. 3 bin civarında bir sayı verilmiş ve çok sayıda kayıp olduğu belirtilmiş. Meğer şehit sayımız 15 binin üstünde gözüküyor. Bizim maksadımız bunları araştırmak. Biraz da mesleksel olarak da insansız hava araçları ve öteki radar sistemlerini kullanmaya yakınım doğal. Bu sistemlerle şehitlerimizi araştırmak istiyoruz. Çalışmayı bitirdikten sonra önümüzdeki bir yılı buna ayırmak istiyorum. Devamında Güzelcekale kısmını araştırmak istiyorum. Katliam oluyor orada. Boğaz boğaza çatışmalar var.” – Yücel Demir
10 UÇAKTAN YALNIZCA 2’Sİ KULLANILABİLDİ
Milli Savunma Bakanlığı verilerinde muharebeye katılan 5 bin 401 subay, 96 bin 326 er, 825 makineli tüfek, 54 bin 572 tüfek, 1309 kılıç, 196 top ve 10 uçaktan kullanılabilir durumda olan 2 uçak olduğu bilgisi yer alıyor. Bu 2 uçak muharebenin birinci günlerinde kullanılamaz hale gelmiş ve Yücel Demir’in paylaştığı bilgilere nazaran ustalar, parçalanmış iki uçaktan bir uçak çıkarmak için çok uğraşmıştı. O günden bugüne savunma sanayii başarılı mühendislerle daha güçlü adımlar attı ve kendi uçağını üretecek mühendisleri yeniden Anadolu yetiştirdi. Savunma sanayii için değerli çalışmalarda ter dökmüş mühendislerden biri olan Yücel Demir, kurtuluş uğraşında yokluğuyla da savaştığımız cephaneliklerle ilgili kayda geçen bilgileri şu formda aktardı:
“Yunanlılar orduyla sağlam duruyor, biz o vakit tertipli orduya yeni geçiyoruz. ‘Grup’ diyorlar bizimkilere. Askerlerin yüzde 85’inin elbisesi yok. Ayakkabısı yok. Ölen Yunan askerlerinin elbiselerini parçalayıp ayaklarına sarıyorlar. Silah sayımız çok az. Tüfeklerimiz beş çeşit. Kamyonumuz yok. Ruslardan gelenler, depolarda kalanlar 5 farklı çeşit mermiyi askerlere iletmek zorundasınız. Kılıçlar yarım metre, 75 cm ve kalın. Sakarya Meydan Muharebesi bittikten sonra Atatürk’ün buyruğuyla Konya’da kılıç üretmek üzere çalışma başlatılıyor. Bir yıl sonraki Büyük Taarruz sırasında bizim askerlerimiz Yunan askerlerine rastlıyorlar. Başları yarılmış hepsinin. Yaptığımız kılıçlar kesmiyor başlarını lakin yarıyor. Onların 18 uçağı var. Bizim 2 tane var. Bu iki tane de daha birinci gün düşüyor, parçalanıyor. Bizim ustalarımız ikisinin üstünden modüller çekip bir tane uçak yapmaya çalışıyorlar.”
ODTÜ makine mühendisliği mezunu Yücel Demir, Aselsan ve TAI Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’deki kritik misyonlarda 20 yıl kadar çalıştıktan sonra, bir küme arkadaşı ile birlikte Türkiye’de bir unsur imza attı. Yücel Demir, “Kendi imkânlarımla tasarladığım ve 14 gün havada kalabilen ‘hava gemisi KUZGUN’ hayli yararlı bir teknoloji sunuyor. İşletme maliyeti insansız hava araçlarında 10 bin dolar civarında ise bizim sistemimiz bin dolar. Yani 10 katı kadar düşük. Havada kaldığı müddet ise 10 kat daha fazla” diyor.
‘ASKERLERE NE YEMEK VERDİNİZ?’
Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra ordumuz, büyük imkânsızlıklara karşın 30 Ağustos’a yani zafere yürüdü. Bu zafer, yaklaşık 300 yıl boyunca süren geri çekilmenin akabinde, Türk milletinin Anadolu’da yine hâkimiyet kurduğu tarihi bir dönüm noktasıydı. Atatürk, kutlamalar için düzenlenen yemekte tekrar ‘Ata’ olmuş ve tarihi bir an daha kayıtlara geçmişti. Yücel Demir, askerleri açken kutlama için Mustafa Kemal’in birkaç lokmalık yemeği nasıl reddettiğini anlatarak kelamlarını şöyle noktaladı:
“300 yıl sonra büyük bir güç elde etmişsiniz. Alışılmış orada kumandanlar bir ortaya geliyor. Sofrada bir tane cılız tavuk, üç dilim de kara ekmekle zafer kutlanıyor. Hepsi bu kadar. Atatürk orada yaverine soruyor: ‘Askerlere ne verdiniz? ‘Dünden kalan kavrulmuş buğdayı verdik’ karşılığını alınca, Atatürk gerisini dönüyor ve hiçbir şey yemeden gidiyor.”
