‘Dijital çağ bizi aynılaştırıyor’
Ümran Avcı – Bedia Ceylan Güzelce, toplumsal medya sarmalına hapsolmuş, tutkusunu kaybetmiş, muhakkak ezberlere teslim olmuş bu çağın insanına ayna tutan denemeleriyle okurunun karşısına çıktı. “Bu Çağın İnsanı”nda geçmişten günümüze bir seyahat yapıyor Güzelce. Çağın insanına, çocuğuna, bizim vaktimize yönelik arkeolojik hafriyat yaptığını söylemek de mümkün… “Bu Çağın İnsanı”, ‘yaşamın eğrisinde düz yürümeye çalışanlarla, kendi gözünden düşenlerle’ bir dertleşme. Buza kesmiş kalplere gönderme. “Bu Çağın İnsanı” bir hatırlayış kitabı tıpkı vakitte. Koruyamadığımız çocuklara bir ağıt… Kitabında, jenerasyonlar ortasına sıkışan bu çağın yorgununa, bu çağın insanına “sahi nasılsın?” diye seslenen Bedia Ceylan Güzelce, sevincini, renklerini kaybetmiş hayata karşı umudu dürtüyor.
■ “Kelimelerin de dişleri var acıtır” diyorsunuz kitapta. Bu çağın insanı için birebir sıkıntının hem mağduru hem zanlısı diyebilir miyiz?
Dijital çağ, bizi aynılaştırıyor, bazen çok sevdiğim çok yakınımdaki birinin toplumsal medya görüntülerindeki yapay zekânın yazıp seslendirdiği metinleri bana hayata dair doğrularmış üzere aktarırken görüyorum. Önyargılar artık kesin yargılara dönüşmüş, herkes kahraman, herkes şampiyon, herkes her işin ustası, erbabı, en düzgünü zannediyor kendini. Sözler bir ok üzere bir fişek üzere bir anda yazılıp söyleniyor ve anında beliriyor karşı ekranda. Bu çok vahim. Zira hayatta kelamla, hakaretle, aşağılama ya da linçle baş etme marifeti bulunmayan, şimdi o donanımın yüklenmediği beşerler -hangi yaştan olursa olsun- bana söyler misiniz buna nasıl dayanabilir, nasıl sağlıklı bir halde bu süreçten çıkabilir? Bir mevzu var, sizin vesilenizle değinmek isterim, bakın toplumsal medyayı bir sinema izler üzere izlememiz gerekir. Bazen bir modülü oluyoruz üzere hissedebiliriz lakin nasıl ki bir sinemada, ister başrolün ister figürasyonun kimin ağzından çıkarsa çıksın söylenen her kelam mutlak hakikat kabul edilemezse, toplumsal medyada da bu bu türlü. Herkes yarattığı karakterin gözünden bir şeyler anlatıyor ve bunların yanlışsız olup olmadığı takipçi sayısıyla ölçülüyor. Birinin ne kadar çok takipçisi varsa, en doğruyu o söylüyordur. Hayır, bu bu türlü değil, lütfen hayatımızın gerçek uçlarına dokunan sıkıntıları anlamaya algılamaya çalışırken bu kadar sığ sularda boğulmayalım.
■ Bu çağa yönelik tanımlamalarla yüklü metinler… Nasıl bir çağa denk geldik?
Bolluk rahmet içinde geçen bir periyodun akabinde birinci kere bir jenerasyonun kendinden evvelkilerden daha kısıtlı imkânlarla yaşamak zorunda kalacağı bir çağdayız. Beceremedik, insan tabiatının yıkıcılığı karşısında hiçbir şey direnemedi, canlıların kuşağı tükendi, bitki çeşitliliği yüzde ellinin üzerinde azaldı, herkes kendi kıyametini yaşamaya başladı. İklim göçmenleri, savaşlar nedeniyle yerinden edilenlere karışıyor, hassas beşerler fevkalade bir yalnızlık çekiyor, vücut algısı gelişmemiş bir nesil doktor, sanatçı, avukat oluyor, dünyanın geleceği yapay zekâya teslim ediliyor, değerli kararları onun alması isteniyor, Mars’ta hayat bir umut üzere gösteriliyor, kimse dünyayı kurtarmakla ilgili bir seferberlik davetinde bulunmuyor. Nasıl bir çağ bu, tek konutumuz olan bu gezegenden vazgeçtiğimiz, dünyadan vazgeçtiğimiz bir çağ bu.
■ “Sen bu çağın yalnızı” diyerek başladığınız toplumsal medya kullanıcılarına yönelik tespitler hayli dikkat cazibeli. Herkes seyircisini ararken, birbirine günaydın bile dememenin tezatlığına dikkat çekiyorsunuz…
“Bu Çağın İnsanı” kitabının kapağını Emrah Yücel tasarladı. Kitabın kapağında bir antik çağ heykel başı ve elinde bir telefon var fakat telefona bakmıyor. Bu benim için bu çağın beşerinin nasıl göründüğünü anlatan etkileyici bir sahne. Herkesin elinde bir ekran, gözler oraya kilitli fakat aslında baktığı yer o da değil. Kendimizi 19. YY’dan itibaren yorduk, üretimle, tüketimle, savaşlarla, dijital dünyayla, daima daha zoru ile baş etmeye çalışıyoruz, ne kadar acı. Toplumsal medya benim meselelerimden biri, insanların toplumsal medya hayatlarına girdiğinden bu yana değişimini gözlemliyorum. Bir gün yalnızca bu değişimi örnekler üzerinden anlatacağım. Hiçbir şey bir daha eskisi üzere olmayacak bunu biliyorum, buna üzülmüyorum, nostaljik bir duyguya kapılmış değilim. Lakin kitabımın başında bir cümle var, “Her şey boş demenin içi hiç bu kadar dolu olmamıştı” diye. Boşluk hissinin içi o denli bir doldu ki, nitelik bizim kaygımız olmaktan çıktı sanırım, hisler, sevgiler, öfkeler, aşklar her şey yüzeyde, o yüzey bizi boğuyor.
