Daha güzel yaşlılık için 7 teklif

Türkiye süratle yaşlanıyor. Doğurganlık oranları düşüyor, ömür müddeti uzuyor, 65 yaş üstü nüfus toplam nüfus içindeki hissesini her yıl biraz daha artırıyor. Bu demografik dönüşüm sırf geleceğe dair bir öngörü değil artık bugünün çok somut bir gerçeği. Yaşlanma, artık yalnızca kişisel bir durum değil, sıhhat sistemlerinden toplumsal güvenliğe, kent planlamasından konut siyasetlerine kadar her alanı tekrar düşünmemizi gerektiren büyük bir toplumsal başlık haline gelmiş durumda. Tam da bu noktada yanıtlanması gereken sorular çoğaldı:

Sağlıklı bir ömür sahiden mümkün mü? Uzun yaşamak kadar, sağlıklı yaş almak da mümkün mü? Hangi alışkanlıklar bizi ileri yaşlarda da zinde fiyat? Ne yemeli, nasıl yaşamalı, nelere dikkat etmeli? Fizikî sıhhati muhafazanın yanı sıra ruhsal dengeyi, toplumsal bağları ve ömür kalitesini sürdürmek için neler yapılmalı? Yaşlılığa ferdi olarak nasıl hazırlanmalı? Toplum ne yapmalı, devlet nasıl dayanak vermeli? Tüm bu soruların karşılıklarını, Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji Kısmı Kurucusu ve Türkiye’de bu alandaki öncü isimlerden biri olan Prof. Dr. İsmail Tufan Milliyet’e anlattı.

1- Akdeniz diyeti

Sağlıklı yaşlanmanın yolunun sofradan geçtiğini anlatan Prof. Dr. Tufan şu teklifte bulunuyor: “Beslenme, sağlıklı bir hayatın temel taşlarından biri. İstikrarlı ve doğal beslenme sadece ömür müddetini uzatmakla kalmıyor tıpkı vakitte birçok kronik hastalığın da önüne geçiyor. Bilhassa Akdeniz yöntemi beslenme, zeytinyağı, zerzevat, meyve, balık ve tam tahılları merkezine alan yapısıyla öne çıkıyor. Bu beslenme biçiminin kalp-damar hastalıkları, diyabet ve obezite riskini düşürüyor, hücresel yaşlanmayı yavaşlatarak genel sıhhati destekliyor.”

2- 150 dakika egzersiz

Hareketsiz ömrün yaşlanmayı hızlandırdığını vurgulayan Prof. Dr. Tufan, “Bedensel aktivite, uzun ve sağlıklı ömrün vazgeçilmezlerinden. Araştırmalar, haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta idman yapan bireylerin daha uzun yaşadığını, yaşlılıkta ise daha az kronik hastalıkla karşılaştığını ortaya koyuyor. İdmanla dolanım sistemi hızlanıyor, oksijen hücrelere daha kolay taşınıyor. Yoga ve Tai Chi üzere uygulamalar gerilim idaresine katkı sağlıyor. Tartı ve direnç antrenmanlar de düşme riskini azaltıyor” diyor.

3- Kaliteli uyku

Uyku kalitesine de özel bir parantez açan Prof. Dr. İsmail Tufan, şöyle diyor: “Yetersiz uyku; zihinsel yorgunluğa, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve kronik hastalıklara yol açabiliyor. Yetişkinlerin günde 7-8 saat kaliteli uyku uyumalı. Teknolojik aygıtları yatmadan evvel kullanmamak, uyku hijyenine dikkat etmek sürecin sağlıklı işlemesi için önemli.”

4- Pak bir çevre

Prof. Dr. Tufan şunları aktardı: “Temiz bir etrafta yaşamak, sağlıklı bir ömür için vazgeçilmezdir. Hava kirliliği, kirli su ve toksik hususlara maruz kalmak insan sıhhatini direkt tehdit ediyor.”

5- Gerilim yönetimi

Prof. Dr. İsmail Tufan, “Stres, kronikleştiğinde kalp-damar hastalıklarından depresyona kadar pek çok rahatsızlığa taban hazırlıyor. Meditasyon, derin nefes teknikleri ve tabiatla temas,  gevşeme formülleri günlük hayatta olmalı. Bu aktiviteler zihinsel dayanıklılığı artırıp, fiziksel sıhhate katkı sunuyor” dedi.

6- Amacın olmalı

Yaşamda gaye sahibi olmanın da sağlıklı yaşlanmada kilit rol oynadığını tabir eden Prof. Dr. Tufan şunları dedi: “Yeni hobiler edinmek, istekli çalışmalara katılmak uzun ömrün ruhsal temel taşları ortasında. Genetik yapı, kimi bireylere avantaj sağlasa da çevresel şartlar ve hayat stili genetik tesirleri bilakis çevirebilir.”

7- Toplumsal bağlar

Prof. Dr. Tufan, sosyal ilişkilerin güçlenmesinin ruhsal dayanıklılığı artırdığını söylüyor: “Aile bağları ve arkadaş etrafı, hayat doyumunu yükseltirken, izolasyondan uzak bir hayat da hastalık riskini düşürüyor. Toplumsal olarak etkin bireylerde, sıhhat sorunları daha az görülüyor.” 

Yaşlılığa Hazırlık Programı

Yaşlılığa hazırlığın şuurlu bir süreç olarak ele alınması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tufan’ın geliştirdiği “Yaşlılığa Hazırlık Programı”yla da bireylerin yaşlılık periyoduna sadece fizikî değil, zihinsel, toplumsal ve ekonomik olarak da donanımlı biçimde hazırlanmasını hedefleniyor. Bilhassa 50-64 yaş kümesini kapsayan bu programda, sağlıklı beslenmeden sistemli antrenmana, uyku sisteminden gerilim idaresine, hafızayı güçlendiren zihinsel faaliyetlerden toplumsal bağlantıların kıymetine, ekonomik güvenlikten teknolojik okuryazarlığa kadar pek çok başlık ele alınıyor.

Sosyal bakım sigortası olmazsa olmaz

Prof. Dr. İsmail Tufan’a nazaran toplumsal bakım sigortası, Türkiye’nin yaşlanan nüfus yapısına karşı geliştirmesi gereken en stratejik toplumsal güvenlik araçlarından biri. Bakım sırf “evde yapılan yardım” olarak değil, sistematik, sürdürülebilir ve hakkaniyetli bir kamu siyaseti olarak ele alınmalı. Prof. Dr. Tufan sistemi anlattı: “Sosyal bakım sigortası, bakım gereksinimini yalnızca aileye yıkan değil, devletin faal olarak rol aldığı, finansmanı toplumca paylaşılan bir sigorta modelidir. Emeklilik sigortası üzere düşünülmeli, herkes katkıda bulunmalı fakat karşılığında bakım garantisi almalı. Bu sigorta sayesinde, bakıma muhtaç birey ‘iş veren’ pozisyonunda olacak ve bakım hizmetini kimin vereceğine kendisi karar verebilecektir. Bakım yalnızca para problemi değildir. Tıpkı vakitte bakım verenlerin toplumsal güvenliği, emeklilik hakları, eğitimleri ve dinlenme müddetleri üzere bahisler da düşünülmelidir. Sistemi yürütmek için çalışanlardan, iş verenlerden ve emeklilerden yüzde 3-4 katkı alınabilir. Tıpkı emeklilik sigortasında olduğu üzere.”

Yardımlar nasıl düzenlenebilir

Prof. Dr. Tufan, yardım sistemini 3 temel başlıkta özetledi:

1-Mali yardım: “Bakım aylığı, bireyin bakıma muhtaçlık derecesine nazaran belirleniyor. Derece ‘0’ olanlara yardım yapılmıyor. Bu, o anda dayanak ihtiyacının çok düşük olduğunu gösteriyor fakat bu durum vakitle değişebilir. Sigorta sisteminde birey her vakit yine müracaat yaparak uzman tespiti talep edebilir.

2- Bakım verene takviye: Toplumsal bakım sigortası, bakım veren kişiyi de kapsıyor. Bu bireyler yılda 8 hafta müsaade hakkına sahip olmalı. Bu müddette süreksiz bir bakıcı devreye giriyor ve bakım aylığı o bireye yönlendiriliyor. Şayet bakım veren kişi uzun vadeli bakımı üstlenmiş bir aile üyesi yahut akraba ise, toplumsal bakım sigortası bu kişinin emeklilik primlerini de ödeyerek toplumsal garantisini destekliyor.

3- Tıpkı yardım: Gerekli aygıtlar, konutun bakım dostu hâle getirilmesi, bez üzere medikal eserlerin karşılanması üzere yardımlar toplumsal bakım sigortasının kapsamında yer alıyor. Bu bilirkişinin değerlendirmesine nazaran sağlanıyor.

YARIN

Prof. Dr. Başar Bilgiç, Türkiye’de yaşlılık periyodunda en sık karşılaşılan nörolojik hastalıklardan biri olan Alzheimer’ı…

Prof. Dr. Işın Baral Kulaksızoğlu ise birden fazla vakit göz arkası edilen lakin yaşlılıkta yaygın biçimde görülen yalnızlık depresyonunu anlatacak…