Çobanlar mağara buldu, 900’ü de hazine değerinde! Yazan ellerin sırrı çözülüyor
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Tarihin en büyük keşiflerinden biri olarak görülen ‘Ölü Deniz Parşömenleri’ ya da öbür bir deyişle ‘Ölü Deniz Yazmaları’ bugün hâlâ gizemini koruyor. Metinleri tam olarak anlamak mümkün müdür bilinmez lakin Hristiyanlık ve Musevilik inançlarına ilişkin öğretilerin yanı sıra tarihi, siyasi ve hatta toplumsal hayata ait birçok bilgisi dizelerinde barındırıyor. Şimdilerde hâlâ büyük bir kısmı çözülememiş bu yazmalar herkesi şaşırtmaya devam ediyor. Yıllardır süren araştırmalarda geçen günlerde yeni bir gelişme yaşandı. Söylenenlere nazaran Meyyit Deniz Parşömenleri’ni yazanlar ortaya çıkmış olabilir!
DUYANLAR MAĞARALARA AKIN ETTİ
Yaklaşık 2 bin yıllık olduğu düşünülen 900’e yakın el yazması parşömen birinci olarak 1946 yılında Kumran Dağı eteklerinde hayvanlarını otlatan genç çobanlar tarafından bulundu. Keçi ve koyunlarını arayan çobanlar tesadüfen bir mağaraya girdiler ve 7’si deri üzerine yazılmış büyük kil kitaplardan oluşan bir koleksiyon buldular. O günlerde çobanlar buldukları şeyin ne kadar pahalı olduğunu pek de bilemedikleri için keşif haberi lisandan lisana yayıldı. Bedevi hazine avcılarından arkeologlara çeşitli niyetleri olan her türlü kümeden insan bölgedeki 10 mağaraya akın etti. On binlerce parşömen kesimi bulan bireyler çobanların bulduklarıyla birlikte toplam 900’e yakın el yazmasını gün yüzüne çıkardı. Bulunan parşömenler bugüne kadar sayısız kişinin eline geçti. Bunlardan biri de Kudüs’ün Suriye Ortodoks başpiskoposu Athanasius Yeshue Samuel’di. M.Ö. 150 ile M.S. 70 yılları ortasında yazıldığı tespit edilen Meyyit Deniz Parşömenleri’nin kökeniyle ilgili tartışmalar devam ediyordu. Kısa bir vakit önceye kadar kimin yazdığı aşikâr olmayan parşömenlerle ilgili birtakım bilim insanları, tamamı olmasa da parşömenlerin birçoğunun Kudüs’teki Tapınak’ta çalışan profesyonel katipler tarafından yazılmış olduğuna inanıyordu.
‘Kudüs Kökeni Teorisi’ olarak isimlendirilen bu teori birinci defa 1960 yılında Alman teolog Karl Heinrich Rengstorf tarafından geliştirilmişti. Meyyit Deniz Parşömenleri’nin neredeyse tamamına yakın bir çoğunluğu İbranice lisanında yazıldı. M.Ö. 5. yüzyılda kullanımdan kalktığına inanılan bir alfabe olan Eski Paleo-İbrani alfabesiyle yazılan birtakım modüllerin anlaşılamamasının sebeplerinden biri de bu.
KÖTÜ NİYETLİ ŞAHISLARIN ELİNDE DOLAŞIYOR
Parşömenler, içinde barındırdıkları ve yazıldıkları malzemeler bakımından hayli bedelli kabul ediliyordu. Böylesine kıymetli ve sayıca fazla parşömenleri de bir ortada tutmak ve denetim altına almak ise hayli güç. Define avcılarının bir numaraları hayali olan parşömenler birçok antika pazarında ederinden daha az sayılara satıldı ve ne yazık ki berbat niyetli şahısların elinde dolaşmaya devam ediyor.
Ölü Deniz Parşomenleri’nin gizemini araştıran uzmanlar yıllardır parşömenler üzerinde kullanılan mürekkepleri tahlil ediyor ve mürekkeplerin Batı Şeria’nın Kumran bölgesinde üretildiği düşünülüyordu. Mürekkebin gizemini ayrıyeten araştıran uzmanlar, bu parşömenleri daha fazla kişinin görmesi için 2011 yılında ortalarında yüksek çözünürlüklü fotoğrafların de bulunduğu bir internet sitesi kurdular. Kudüs’teki İsrail Müzesi’ndeki parşömenleri internet ortamına aktaran uzmanlar böylelikle dünyanın dört bir yanındaki araştırmacıların gizemli kitaplara erişmesini kolaylaştırdı.
KİMİN YAZDIĞI BİLİNMİYORDU LAKİN GERÇEK ÖTEKİ ÇIKTI
Çalışmaalar sonucunda ise yeni bir gelişme yaşandı. Hollanda’daki Groningen Üniversitesi’nden uzman grup, Meyyit Deniz Parşömenleri’nin bugüne dek yapılmış varsayımlardan çok daha eski olabileceğini ortaya koydu. Bu çarpıcı bulgu, el yazmalarının tarihi, kökeni ve kim tarafından yazıldıkları hakkındaki mevcut fikirleri tekrar gündeme taşıdı. Söz konusu dokümanların M.Ö. 3 yüzyıl ile M.S. 2 yüzyıl ortasında yazıldığı düşünülüyordu. Lakin yapılan son araştırmalara nazaran bu parşömenlerden kimilerinin milattan 50 yıl yahut bir asır kadar daha eski olduğu görüldü. Groningen Üniversitesi Prof. Mladen Popovic liderliğindeki takım, yapay zeka dayanaklı yeni bir tahlil yoluyla bu parşömenlerin yaşlarını tekrar kıymetlendirdi ve şu cümleleri kullandı:
“Sanki bir vakit makinesine binmişiz üzere, 2 bin yıl evvel yaşamış bu insanları görebiliyoruz. Artık onları zamansal açıdan çok daha hakikat bir yere oturtabiliyoruz.”
RADYOKARBON TARİHLEME DEVREDE
Araştırmacılar ek olarak daha evvel parşömenlerde okuma kolaylığı sağlamak için kullanılan kastor yağı kalıntılarının radyokarbon tarihleme sonuçlarını etkileyebileceğini tespit etti. Bu nedenle 30 örnekten oluşan bir küme parşömen üzerinde ayrıntılı paklık süreci yapılarak yine radyokarbon tarihleme uygulandı. Bu sürecin sonucunda 27 örnek muvaffakiyetle tarihlendirildi. Bulgular, kimi parşömenlerin daha genç lakin birçoklarının evvelki tahlillere kıyasla daha eski olduğunu ortaya çıkardı.
‘İNCİL’İ YAZAN ELLERLE TIPKI YAKINLIKTA’
Araştırmada bilhassa İncil’in Daniel Kitabı’na ilişkin ayetler içeren 4Q114 numaralı parşömen dikkat çekildi. Bu parşömen düşünüldüğünden daha eski olma özelliği taşıyordu ve muhtemelen Daniel Kitabı’nın muharriri hayattayken yazılmış olabilirdi. Bu da kelam konusu evrakın İncil’i oluşturan şahıslar tarafından yazılmış olabileceğine dair yeni bir tartışmayı doğurdu. Ancak bunu kanıtlamak şimdilik mümkün değil. Popovic ise şimdilik İncil’i yazan ellerle birebir yakınlıkta olmanın heyecan verici olduğunu söyleyebiliyor.
