Çaresiz kaldı, hastalığını ürettiği bakteriyle iyileştirdi! ‘Eşimizi ter kokusuna nazaran seçeriz’
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – 25 yıldır insan mikrobiyatasını derinlemesine araştıran Ali İstek Akın 1997 yılında İstanbul Üniversitesi biyoloji kısımdan mezun oldu. Kısa bir üre sonra Kaliforniya Silikon Vadisi’ne stajyer olarak gitti. Araştırmalarının birinci ayında iki değerli buluş yapmasının akabinde iş verenlerinin dikkatini çekti ve onun için tam vakitli işin kapısı aralanmış oldu. Stajyer olarak girdiği şirkette küf mantarları konusunda uzmanlaşmış ismin yanında çalışmaya başladı ve sağ kolu oldu. İkisi birlikte dünya üzerinde kimsenin aklına gelmeyen deneyler yapmaya başladılar. Ali İstek Akın iş hayatının birinci yıllarında küf mantarları, bakteriler konusunda ağır bir deneyim kazandı. Yıllar birbirini kovaladı, çalışmaları sonucu bakteriler konusunda nitekim uzman bir isim olmuştu. Yapılması sıkıntı ne kadar deney varsa herkes ona gelip danışır oldu. Yaptığı keşif ve çalışmaları saymakla bitmeyen Bakteri Uzmanı Akın, şimdilerde Amerika ve Avrupa’da çalışmalar yapan bir Türk firmasında bilimsel danışmanlık lideri olarak görev yapıyor. İnsanın daha sağlıklı ve uzun yaşayabilmesinin sırrının hangi bakterilerden geçtiğini, insan sıhhatine âlâ gelen bakterilerin hangileri olduğu üzerinde çalışmalar yürütüyor.
İLK EVVEL KENDİNİ TEDAVİ ETTİ
İnsan mikrobiyatası, yeni kuşak probiyotikler üzerine çalışan Ali İstek Akın’ın başına gelen bir olay bakterilerle olan bağlantısına farklı bir boyut getirdi. Her şey Bakteri Uzman Akın’ın parmaklarının bir anda şişmesiyle başladı. İltihaplı romatizma teşhisi alan uzmana biyolojik ilaç tedavisine başlandı. Lakin aylar geçmesine karşın parmaklarındaki şiş hiçbir formda yok olmadı. Ali İstek Akın elindeki şişlikler yüzünden çok sevdiği işine bile gidemiyordu. Bir gün kullandığı ilacın yan tesirlerine baktı. İlacın üzerinde ‘zatürre, verem ve az kanser cinslerine yol açabilir’ yazıyordu. Bu türlü olunca çabucak ilacı bıraktı ve “Ben bakteriler üzerine çalışıyorum, neden kendime de deva bulmayayım ki?” dedi. Kolları sıvayan Ali İstek Akın, Kaliforniya’da ne kadar probiyotik varsa topladı, hepsini kullansa da hiçbiri işe yaramadı. Kolları sıvayıp laboratuvarın yolunu tuttu ve antiinflamatuvar (inflamasyonu ve ödemi azaltan unsurların ve tedavilerin ortak adı) bakteriyi alıp deneysel olarak büyütmeye başladı ve her gün içti. 10’uncu günün sonunda ‘sosis parmak’ teşhisi konulan parmaklarından eser yoktu, iyileşmişlerdi. Kendisine deva olan bu bakterileri de bir eser haline getirmeye karar verdi.
Mikrobiyota; insan bedeninde cildimiz, ağız boşluğumuz, teneffüs yollarımız, genital sistemimiz, idrar yollarımız ve elbette sindirim sistemimiz üzere makul ortamlarda bulunan faydalı ve ziyanlı tüm mikroorganizmalar topluluğunu söz etmek için kullanılan bir kavram.
‘BAKTERİ YOKSA HASTALIK VAR’
Bakterilerin insan hayatında sandığımızdan çok daha fazla rol oynadığının altını çizen Akın, bir tarafta 23 bin bir tarafta 2 milyon gen olduğunu düşündüğümüzde bedenimizdeki kolesterol düzeyinden, böbrek taşı rahatsızlıklarına, safra kesesi problemlerinden birçok rahatsızlığa sebep olan şeyin bakteriler olduğunun altını çizdi. Vazifesini yapamayan bakterilerin bu tip hastalıklara yol açabildiğini söyleyen Ali İstek Akın, bakterilerin ortadan kalkması halinde insan bedeninde meselelerin uzunluk gösterdiğini şu örnekle açıkladı:
“Bakteriler bedenimizde sağlıklı bir halde olduğu sürece bedenimiz da sağlıklı olur. Örneğin bedende östrojen hormonunu faal hale getiren bakterilerdir. Bakteriler olmadığında hormonlar üst fırlar, işler biraz daha ileri gittiğinde kistler oluşur, kist kendini vakitle kansere dönüştürebilir. Yani bakteriler olmadığında insan her türlü otoimmün hastalıklarla karşı karşıya kalır.”
‘MEME KANSERİ OLANLARIN ORTAK DERTLERİNDEN BİRİ KABIZLIKTI’
“Bakterilerin olmaması birçok sorunu beraberinde getirirken aslında bedenimiz büyük sıhhat problemleriyle müsabakadan da bize birtakım iletiler gönderir. Daima kabızlık ya da ishal durumu bedenimizde birtakım sıkıntılar olduğu manasına gelir. Kabızlık aslında hastalıkların erken ihtar sistemidir” diyen Ali İstek Akın şöyle devam etti:
“Bir araştırma, 2022 yılında ABD’de 300 bin bayan göğüs kanseri teşhisi aldığını ve bu teşhisi alanların yalnızca yüzde 30’unun kanser riski taşıdığını ortaya koydu. Lakin geriye kalan yüzde 70’inin ortak problemleri içerisinde kabızlık vardı. Yani araştırmaya nazaran hepsinin yaşadığı ortak düşünce bu. Kabız olmak, kanser olmak manasına gelmez lakin kabızlık ya da ishal durumu bedenin yardıma muhtaçlık duyduğu manasına gelir. Büyük resme bakıldığında kabızlık ve ishal bedenin size ‘kendini toparla’ iletisidir. Diyelim ki kabız oldunuz, kesinlikle doktora gitmelisiniz lakin kendi kendinizi de tedavi etmeyi bilmelisiniz. Organik yeşillikler tüketmeye, yeşillikle beslenmiş hayvanların etini tüketmeye çalışmasınız.”
Sağlıklı bir mikrobiyata için gerçek manada organik eserler tüketmeliyiz. Lakin bunun yanı sıra yaşadığımız kentlerin özellikleri de bedenimizdeki bakterilerin durumunu etkiliyor. Nasıl mı? Bakteri Uzmanı Akın, “Yeşillik içinde bir yerde yaşıyorsanız, toprakla iç içeyseniz bu sizin mikrobiyatanızdaki bakteri çeşitliliğini artırır. Dokunduğunuz topraktan, soluduğunuz havadan bakteriler size geçer ve hayatınızı optimal bir biçimde tesirler. Eğer büyük bir kentte yaşıyorsanız yaşadığınız bina beton, yürüdüğünüz yol asfalt, kullandığınız toplu taşıma patojenle doludur. Tabiattan izole hale gelmiş bir hayatınız varsa mikrobiyatanızdaki bakteri çeşitliliği azalır. Özetle tabiatla iç içe yaşayan biriyle kentte yaşayan birinin mikrobiyatası ortasında çok büyük bir fark vardır” dedi.
‘ANNENİN MİKROBİYATASI FETÜSÜ ETKİLER’
Yetişkin bir bireyin sağlıklı bir mikrobiyataya sahip olması epey değerli. Bu seyahatin en başı ise anne karnında başlıyor. Mikrobiyata sıhhatinin anneden çocuğuna geçtiğinin altını dikkatle çizen Ali İstek Akın, bir annenin mikrobiyatası ne kadar sağlıklıysa bebeğininkinin de o kadar sağlıklı olacağını söyledi. Bakteri Uzmanı Akın, “Bir annenin ağız mikrobiyatası ile doğmamış fetüsün mikrobiyatası aynıdır“ dedi. Eski vakitlerde beşerde 3-5 bin çeşit olan mikrobiyata bugün 300-500’e düşmüş durumda. Çağdaşlaşan hayatla, tükettiğimiz besinlerle biz bakteri çeşitliliğimizi de kaybettik .Ali İstek Akın’a nazaran bakterilerin çeşitliliğinin azalması bedenimizde kalan bakterilerin işini gerçek bir halde yapamamasına sebep oldu. Münasebetiyle elimizde kalan bakterilere çok yeterli bakmamız gerekiyor. Gebe bir annenin bebeğinin bakteri sayısının çok olması için doğan çocuğunu organik eserlerle beslemesi gerekiyor. Annenin aldığı bu proteinler dünyaya getirdiği bebekle kuşaktan nesile ulaşıyor.
Mikrobiyatanın sıhhati kadar meselelerini da konuşmakta yarar var. Son vakitlerde epey tanınan olan Candida mantarı bir çeşit mikrobiyata sorunu ve bunu tespit etmek epey kolayken tedavi etmek için ise sabır gerekiyor. Ali İstek Akın, Candida’yı şöyle anlattı:
“Candida, her insan mikrobiyatasında doğal olarak olan bir mantardır. Sağlıklı bir mikrobiyata da sağlıklı işler yapar fakat günümüz dünyasında o kadar fazla şeker ve antibiyotik kullanıyoruz ki bu durum bizim mikrobiyatamızın istikrarını bozuyor. Olağanda pembe olması gereken lisanınız bembeyaz ve pamuk görünümü varsa ağzınızda candida sorunu var demektir. Ağzın yanı sıra hem erkek hem de bayanlarda genital organlarda da candida mantarı bulunabilir. Öte yandan gebe bir bayanın ağız mikrobiyatasında candida sorunu varsa bebekte de candida var demektir.”
Sağlıksız bir mikrobiyata birçok probleme yol açabileceği üzere sağlıklı bir mikrobiyata kanseri yenmeye bile yardımcı olabilir. Pekala kanser hastası birinin mikrobiyatası nasıl sağlıklı hale getirilir?
Bakteri Uzmanı Akın, “Kemoterapi, radyoterapi üzere formüllerle beşerler kanseri tedavi etmeye çalışıyor lakin kanser hâlâ bizi derinden etkiliyor. İnsanların kendi savunma sistemi o kadar güçlü ki kanseri yenebilecek kapasitededir. İnsanın kendi savunma sistemi hakikat bir biçimde çalışsaydı kanser olma riski de olağanüstü düşük olurdu. Canlılarda öğrenilebilir bir savunma sistemi vardır, öğreticileri ise bakterilerdir. Bakteriler ne kadar fazlaysa bizim savunma sistemimiz o kadar eğitimli olur ve nereye saldırıp saldırmayacağını bilir. Bizler kendi mikrobiyatamıza dikkat edip çeşitliliği yüksek düzeyde tutarsak kansere karşı savaş verebiliriz. Bugünkü yayınlara nazaran gerek kemoterapi gerek immünoterapi olsun bu tedavi sistemlerinin muvaffakiyet oranını etkileyen şey mikrobiyatadır. Kanser hastası birisi mikrobiyatasını sağlıklı tutabilmek için lifli yiyecekler, organik yeşillikler tüketmeli ve mikrobiyatasını kansere karşı güçlü tutmalı” dedi.
Bakteriler sadece immün sisteminde değil, insan psikolojisi üzerinde de büyük rol oynuyor. Hususla ilgili yapılan çalışmalarda, dolunay vakti insan psikolojisinde yaşanan gerginliğin bakterilerle olan münasebeti gözlemlendi. Ali İstek Akın bu durumu dolunay vaktinde yer çekimindeki mikro değişikliklerle açıklıyor. Dolunay devrinde kimi bakterilerin sayısının artarak insanın sonlanmasına, barışçıl bakterilerin de sayısının azalmasına neden olduğunu söyledi. Bu durumun bilimsel olarak kanıtlandığının da altını çizdi.
EŞLERİMİZİ BAKTERİLERİMİZ Mİ SEÇİYOR?
Ayın durumuna nazaran bedenimizde artıp azalan bakterilerimizin eş seçiminde bile tesirli olduğunu biliyor muydunuz? Ali İstek Akın son olarak canlıların eş seçimini kendisinde olmayan özelliklere nazaran yaptıklarını anlattı. İnsanların kendisinde olmayan bakterilere sahip şahısları kendilerine partner olarak seçtiklerini ileten Akın, “Terdeki bakteriler de birbirini çeker” dedi. Eş seçiminde meslek, dış görünüş üzere kriterlerdense asıl tesirli olan şeyin mikrobiyata uyuşması olduğunun altını çizen Ali İstek Akın, “Karşılıklı iki kişinin mikrobiyatası birbirini tamamlıyorsa siz o bireyle tam manasıyla uyumlusunuz demektir. Bu da ter kokusuyla olur, canlılar kendisinde var olmayanı arar” açıklamasında bulundu.
Son olarak gelelim günlük hayatta hangi besinlerin mikrobiyatamızı olumlu istikamette etkilediğine. Akın, sağlıklı bir mikrobiyata için kişinin büsbütün organik eserler tüketmesi gerektiğini, bitki ile beslenmiş hayvanların etlerini tüketmemiz gerektiğini, sağlıklı bir et bulamıyorsak balığa çıkarak kendi balığımızı tutmamız gerektiğini ve organik yeşillik bulamıyorsak bulduklarımızı en az 3 sefer olmak üzere karbonatla yıkayarak tüketmemiz gerektiğinin altını çizdi. Ek olarak bir uzman tavsiyesiyle genel mikrobiyataya takviye olan probiyotik desteği kullanılması gerektiğini de hatırlattı.
