‘Bu yeryüzünde kaygısız yaşamak üzere bir lüksümüz yok’

Ümran Avcı – “Deliliğe Şık Bir Giriş” kitabıyla 33’üncü Haldun Taner Hikaye Ödülü’nü kazanan Burçe Bahadır, “Şimdi Dönecek Dünya”yla bu yıl 71’incisi verilen Sait Faik Kıssa Armağanı’nın sahibi oldu. Seçici şura; ödül münasebetinde müellifin ‘genç kızlıktan yaşlılığa, taşrada ve büyükşehirde kadınlığın farklı hâllerini samimi, yaratıcı ve kendine has üslubuyla anlattığının’ altını çizdi. 

■ “Yazmasam ölürdüm” diyen Sait Faik ismine düzenlenen mükafatın sahibi oldunuz. Sait Faik’in müelliflik serüveninizdeki yeri nedir?

Sait Faik’in pürüzsüz lisanını, anlatımındaki sadeliği çok severim. Nasıl bittiğini anlamazsınız hikayelerinin. Günübirlik yaşar üzere görünüp kendini yazmaya adamasına hayran oldum her vakit. Yazıcı diye anacak kadar hafife alır kendini lakin “yazmasam ölürdüm” diyecek kadar da edebiyat ustasıdır. Bedri Rahmi onun için “O kolaylığın, o kalenderliğin, o sallapatiliğin altında domuzuna bir çaba, kahredici bir sabır, şaşırtan bir inat saklıdır” dermiş. Alfabenin A’sı üzere muharrirler vardır hayatımızda. Ne vakit okumaya başladığınızı bile bilmezsiniz, o denli yer etmiştir. Sait Faik o A’dır benim için.

■ Kitaptaki birinci iki hikaye birbiriyle ilintili. 12 Eylül’ü bir kız çocuğunun gözünden anlatıyorsunuz. “Bu yaşımda bu kadar çok şey bilmenin verdiği yorgunluk omuzlarıma düştü” diyor çocuk karakter. 

‘80 ihtilalinde yedi yaşındaydım. Sokağa döküldüler kederi annem, gözümün önüne yokuş aşağı düşen bilyeler gelirdi. Çocuk aklımla dökülebilecek şeyin bilye olduğunu zannederdim zira. Apartman duvarlarındaki yazıları görünce insanların niçin endişelendiğini anlamazdım. Ne hoş işte süslemişler diye düşünürdüm. Çocukluğun nefis bir fikir gücü var. Gerçekle hayalin iç içe geçtiği, apayrı bir boyut. Çok gerçek, tatsız ve acı bir olayın tam ortasında bile oyun oynayabilir üstelik birebir anda gerçeği de sezebilir. Evet, ekonomik ve siyasi atmosfer çocukları erkenden büyütüyor, ne yazık, fakat çocuklar zannettiğimiz kadar da zayıf varlıklar değil aslında. Bir formda baş etmeyi biliyorlar. Dünya da o denli bir yer ki savaş çıkmasa, zelzele oluyor, sel taşıyor, ekonomik buhran yaşanıyor. Haydi bunlardan kurtulduk diyelim, aileden yana kaygı çıkıyor, parasızlığıydı, pandemisiydi, iklim kriziydi… Vilayetle de bir dert musallat oluyor. Bu iki hikayenin gibisi dünyanın pek çok yerinde yaşanmıştır, yaşanıyordur. Şili’de, Şangay’da, Paris’te öbür bir vakit diliminde ya da tam da şu an Ukrayna’da, Filistin’de bir çocuk dünyanın karmaşasını anlamlandırmaya çalışıyordur kesinlikle. Alışılmış hayatta kalabilecek kadar şanslıysa şayet.

■ Çıkış yolu nedir pekala?

Bu yeryüzünde sıkıntısız yaşamak üzere bir lüksümüz yok. Sıkıntı o keder ile ne yaptığımız. Çocuk nereden bilecek badireyi yönetmeyi, güçlü olmayı derseniz, işte burada tekrar edebiyata geliyoruz. Empati kurmayı, güç kazanmayı, hayatın düz bir çizgiden değil değişken bir yapıdan oluştuğunu ve en değerlisi dünya denen bu sıradan ve tatsız kutudan nasıl çıkabileceğimizi, o sonu nasıl aşabileceğimizi öğreniyoruz edebiyat sayesinde. Aksi hâlde dünya sıkıcı bir toz bulutundan ibaret.

■ Kitabınızın son hikayesi olan “Kızlar Kelam Dinlemezse Nasıl Dönecek Dünya”nın odağında intihar süsü verilen bayan cinayetleri var. Kıssanın kahramanı Şükran’ın cinayet aleti olan urganına yürürken attığı kahkaha bir direniş formu olarak mı çınlamalı kulağımızda?

Gülmek, direnmenin yakıtı. Süreci kolaylaştırıyor, devam edebilmek için güç veriyor. Şükran üzere bayanları yazmayı seviyorum. Sıkıntıları umursamayan ya da kendini bırakan değil de gülerek savaşan, sevinçli, zeki, kelamını sakınmayanları. Evet dünyanın yükü ağır olabilir lakin bir biçimde hallederim diyenleri. Kadın cinayetlerine gülerek direnmek mümkün değil lakin. Bu da sorunun ne kadar büyük ve acı olduğunu gösteriyor. Berdelin, ekonomik ve ruhsal şiddetin en son noktası. Sokak ortasında ulu orta işlenen bu cinayetlere işte bu şiddetle, bir tokattan bir şey olmazcılarla, bayanın yeri konutudur diyenlerle geldik. Artık önümüzde koca bir sorun duruyor.