‘Bu toprakların doğal bir parçasıyım’
Seray Şahinler – Rahmi Aksungur; bronz, ahşap ve taş üzere materyallerle ürettiği yapıtlarla heykele özgün imza bırakmış, tıpkı vakitte kamusal alanda en aşina olduğumuz öncü bir sanatçı. Aksungur’un bu derin ve kapsayıcı sanatından izler, İş Sanat Kibele Sanat Galerisi’ndeki retrospektifinde sanatseverlerle buluştu. Stant, sanatkarın farklı periyotlarda ürettiği yapıtların yanı sıra Türkiye’nin kıymetli kurumlarından ve çeşitli koleksiyonerlerden ödünç alınan 70’ten fazla heykel, eskiz defterlerinden örnekler ve heykel çizimlerini buluşturuyor. Aksungur ile hem stant hem heykel serüveni üzerine konuştuk.
■ Stant vesilesiyle geriye dönüp baktığınız nasıl bir Rahmi Aksungur kıssası görüyorsunuz? Nasıl geçti sanat serüveniniz?
Dört-beş yaşlarımda babamın boya grubu ve fotoğraf defteri almasıyla sanatla tanıştım. İlkokul yıllarımda ise önüme tuval, yağlı boya ve Renoir’ın bir fotoğrafını koyup birebirini yapmamı istemişti. Heykel sanatıyla tanışmam ise 15-16 yaşlarımda, okul öğretmenim ressam Bilal Erdoğan vesilesiyle oldu. Hocam birinci olarak bana bir elmanın kalıbını aldırmış, içine alçı döktürmüş, daha da kıymetlisi yaptığım çalışmayı eleştirmemi istemişti. Özeleştiri ile beni tanıştırmıştı. İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü’ne girdiğim yıllara kadar Bilal Hoca benimle özel olarak ilgilendi. Sanat konusunda çok bilgili bir insandı. Bu bilgileri bana aktarma eforunu sözcüklerle ifade etmem çok sıkıntı. Akademi’de ise çok pahalı hocalarla yakın çalışma fırsatı buldum. Şadi Çalık, Özer Kabaş ve Altan Gürman’ın öğrencisi oldum. Hepsiyle yakın bir ilgim oldu. Bu üç insanın ortak özelliği, Türkiye’de sanatı çok uygun bilen hocalar olmalarıydı. Bu stant vesilesiyle geriye dönüp bakmak, bunları hatırlamama fırsat verdi. Aslında hiç geriye dönüp derinlemesine bakmamıştım, daima ileriye dönük biçimde heykel projelerinin peşinde koştum durdum. Bugünlerde de yeni heykel projeleri üzerinde çalışıyorum.
■ Heykeldeki arayışınız ve üretiminizde köklerden beslenen bir devamlılığı görüyoruz. Tarihten, mitolojiden, mitlerden nüanslarla, heykelleriniz geçmişten bugüne ulaşan bir seyri takip ediyor. Rahmi Aksungur için heykel neyin tezahürü?
Bu toprakların ve bu kültürün doğal bir parçasıyım. Bence, bilgi-deneyim-duygu-yaşadığım etraf her şeyiyle bir bütün, bunları yalın olarak yansıtan bir ayna üzeredir sanatçı. Ömrünüzde iz bırakan olguları duru olarak görebiliyor, bilgiyi de harekete çevirebiliyorsanız bir şeyler yapabilirsiniz. En değerlisi de etrafımız ve irtibat ağları bizim özgür düşünme yetimizi kuşatıp köreltiyor. Bu yetiyi koruma edip kullanmasını bilmek gerekiyor. Özgür düşünmesini geliştirmeyen bir insan sanatla yahut bilimle uğraşamaz kanısındayım.
Ben yalnızca bende iz bırakan yahut kendimle ilintili şeylerden yola çıkarak heykel yapıyorum. Şöyle ki; yıllar evvel Anadolu’da Selçuklu yapılarını dolaştığım vakit yerlerin beni kuşattığını hissettim. Tanımlayamadığım hisler içindeydim. Öbür tarihi yerleri dolaştığımda bu türlü bir pay pek kapılmamışken artık neden bu türlü etkilendiğimin üstünde çok düşündüm. Kesinlikle ki yer ölçüleri ve insan bağından kaynaklanıyordu. İnsan-heykel-ölçek alakası üzerine kendimce araştırmalar yaptım. Eminim ki tıpkı yerlere girseniz siz de o etkiyi ve hisleri alırsınız. Ben çalışmaya başlamadan evvel yapacağım heykelin kütlesini ve yerle münasebetini belleğimde sanal olarak oluşturuyor ve günlerce bunu sorguluyorum… İcra, daha sonraki bir süreç…
■ Yeni devirde daha minimalist anlayışla heykel üretiminin arttığını görüyoruz. Karma stantlarda, genç sanatkarların yapıtları yer alıyor. Bu ilgiyi nasıl görüyorsunuz?
Heykel sanatında çalışan gençlerin sayısının, üretimlerinin artması çok hoş ve olumlu bir gelişme. Benim dikkatimi çeken başka öge da üç boyutlu programların ve yazıcıların çok kullanılması, hatta yapay zekâyı da kullanıma almalarının yeni sorunları de gündeme getirdiğini gözlemliyorum. Günümüzün bu imkanlarını yalnızca çalışmalarını kolaylaştıracak birer enstrüman olarak kullanmaları çok kıymetli.
Heykelin toplumla müsabaka mekânı
■ Kamusal alanda en çok görülen sanatkarlardan birisiniz. Kamusalın heykelle kurduğu bağlantıyı nasıl görüyorsunuz? Sizin için kamusal alan için üretim yapmak ne söz ediyor?
Kamusal alan, heykelin toplumla müsabaka yeridir, insan-heykel-çevre-ölçek bağlantısını görebilme ve diyalog kurabilme fırsatı yaratır. Akademik alanda heykel ve etraf dersini birinci başlatanlardan biriyim. Çevreyi kamusal alan-doğanın seçilmiş bir bölgesi-doğa ve kamusal alanın kesiştiği bölgeler olarak ayırıp geçmişte öğrencilerimle çok sayıda heykel projeleri ürettik; kıymetli araştırmalarımız ve saptamalarımız oldu. Aksiyon içindeki canlı ile heykelin bağlantısı çevreyi de değişime sokar, birbiriyle olan bu etkileşim yapılacak heykelin kütle ve ölçeğinin belirlenmesinde çok tesirlidir.
■ Son yıllarda kamusal alandaki heykelin sıkıntısına de şahit olduk. Heykel addedilen lakin tahminen kitsch dahi diyemeyeceğiz, kimi üretimler oldu. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Evet, ben de üzülerek izliyorum ancak optimist taraftan baktığım vakit ise bunu toplumun birtakım kesitlerinin üç boyutlu nesnelerle tanışma süreci olarak değerlendiriyorum. Bizim yapacağımız iş, kamusal alanlarda daha fazla sanat yapıtının yer almasını sağlayarak bu durumun gereken sağlıklı istikamete çevrilmesine katkıda bulunmaktır.
