Boeing faciasının şifreleri! Kaptanın son daveti işaret mi? ‘Türkiye’deki üzere değil’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 12 Haziran 2025, uzun vakittir yer hazırlanan bir kazanın yaşanmasıyla Hindistan için yanıtı şimdi bilinmeyen onlarca soruyu gündeme getirdi. Ülkenin en değerli havayollarından biri olan Air İndia’nın 171 sefer sayılı uçuşunda Boeing 787-8 Dreamliner, pistten teker kestikten birkaç dakika sonra havalimanının yakınındaki stajyer tabiplerin kaldığı yurdun üzerine düştü. Geniş gövdeli ve son teknoloji olan 787’nin içinde 242 kişi bulunuyordu. Kalkıştan çabucak sonra düşmesi de yakıtla dolu deponun alevlere teslim olması manasına geliyordu. Kazanın akabinde yayılan imgeler ve bilgiler pek çok kestirimi beraberinde getirdi. Daha evvel hiç ölümlü kazası olmayan 787 modeli nasıl oldu da kalkışın çabucak akabinde, şimdi yükselemeden düşmüştü? Yetersiz sürat ve düşük irtifa manasına gelen ‘stall’ yani ‘perdövites’ bir sebep miydi? Yoksa pilot yanılgısı kelam konusu muydu? Soruların yanıtı kokpit ses kayıt aygıtı ve karakutuda yatıyor olsa da kazayla ilgili konuşulabilecek her şeyi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Uçak Mühendisliği Bölüm Başkanı HUZTAM (Havacılık ve Uzay Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi) Müdürü Prof. Dr. Melih Cemal Kuşhan ve Boeing 747 Kaptan Pilotu Bahadır Acuner Milliyet.com.tr’ye anlattı.
FlightRadar24’e nazaran uçağın kazadan evvel kaydedilen datalarında irtifasının 190 metre, suratının ise 322 km/s olduğu görülüyor.
‘TÜM KAİDELER VE DEĞERLENDİRMELER KAZAYA ÖZGÜ’
Boeing, yaşanan kazalar ve kalite meseleleriyle son yıllarda berbat anılıyor olsa da 100 yılı aşkın geçmişi olan dünyanın en büyük havacılık şirketlerinden biri. Ayrıca hem sivil hem de askeri havacılıkta da pek çok şeyin öncüsü. Ancak Boeing’in son yıllarda makûs anılmasına sebep olan arızalarla gündeme gelen ve geçmişte kullanımı, ‘lityum iyon pillerindeki yanlışlar düzeltilene kadar’ durdurulan en değerli modellerinden 787-8 Dreamliner, 12 Haziran’da kendi modeli için birinci ve acı bir kazaya karıştı. Kazanın perde ardında ne olduğuna ait sayısız soru olsa da, ortaya çıkacak olan tek bir gerçek vardı. Dünyanın en büyük uçaklarından biri olan Boeing 747 Pilotu Bahadır Acuner de yaşanan kazaya için kelamlarının başında ‘kesin’ sebeplerine ait konuşmanın şimdi erken olduğunu belirterek mümkün ihtimalleri sıraladı. Çünkü her kaza diğerdi ve her kıymetlendirme de kazaya hastı. Bunlar da lakin, net datalar ve kanıtlar ortaya çıkınca nihayete erebilirdi. Ancak şimdilik söylenebilecekler Kaptan Bahadır Acuner için şöyle:
“Motor arızası olsa öteki motor uçağı bir formda götürürdü. İki motor birden gitmediyse natürel. Motor arızası olabilir ya da uçuş takımı yanlış bir şey yapmış olabilir. Bunun sonucunda kaza olmuş olabilir. Bu hususta kıymetlendirilmesi gereken bir parametre var Uçak pistin ortasından kalkmıştı, aslında pistin ortasından kalkış olağan olabilir. Yani bir performans hesaplaması yapıyorsunuz. Orada diyor ki şu kadar pist lazım. Pistin ortasından da kalkarsın, ne olacak diye bakıyorlar. Lakin o anda yanlış bir hareket yapmış olmasalar bile pistin neresinden kalktıkları, kazandıkları irtifayı etkiliyor. Hasebiyle düşmeye başladıkları yerden daha fazla ölçüde irtifaya çıkmış olsalardı tahminen daha güzel bir yere inebileceklerdi. Burada ise uçak dümdüz kazaya gitmiş. Bir de müdahale edememe olayı da kelam konusu olabilir. Orada neler yaşandı, neler bitti ona da bakmak lazım.”
‘TÜRKİYE’DEKİ ÜZERE DEĞİL’
Tüm bunların yanında bölgenin doğal şartlarını da ele alan Acuner, bu durumların uçağın performansı ve uçuş üzerinde tesirli olduğunu anlattı. Kazanın yaşandığı yerin, bugün ölçülen en yüksek sıcaklığı 36 derece olan Ahmedabad olduğunun altını çizen Acuner ‘Türkiye’deki üzere değil’ diyerek Hindistan’da ölçülen hava sıcaklığının uçak üzerindeki mümkün tesirini kıymetlendirdi.
“Ahmedabad’tan bahsediyoruz, Güney Hindistan. Türkiye ne kadar sıcak olursa olsun Hindistan’ın güneyi kadar sıcak değildir. 45 dereceye varan sıcaklıklar ölçülebiliyor. Bu da uçağın performansını etkileyen bir şey. Hasebiyle uçak, tek motora kaldığı vakit olağanda uçabilse de zorlanmış olabilir. Şu açıdan da bakılabilir, beşerler 2 bagaj yerine 10 bagajla gelebiliyorlar. Hindistan’dan İngiltere’ye kadar gidecek olan uçuş 9 saatlik bir uçuş. Ona nazaran yakıt alıyor. Natürel 9 saatlik yakıt almıyor. Uçak 9 saat uçuş lakin siz yakıtı 12 saatlik alıyorsunuz. O da bir yük demek. Bir de insanların ve bagajların tartısı var. Artı hava sıcaklığı olunca, nem olunca da uçak tek motorla kaldıysa tahminen de tutunamamış olabilir. Çok az bir ihtimal fakat o da bir ihtimal.” – Kaptan Pilot Bahadır Acuner
UÇUŞUN KRİTİK ANI! ‘KAPTANIN SON DAVETİ İŞARET OLABİLİR’
Uçak kazaları gündeme geldikçe havacılık, pek çok yolcunun gözünde ‘korkutucu’ olsa da, hâlâ en inançlı ulaşım olma özelliğini koruyor. Pek çok uçak modeli, kaliteli motorların gücüyle havalanıyor. Bu inançlı ulaşım araçlarından biri olan ve son derece kaliteli elemanlarla donatılmış Boeing 787’lerin gözbebeği 787-8 Dreamliner için Prof. Dr. Melih Cemal Kuşhan, “Daha evvel birtakım 787 uçaklarında batarya sistemlerine ve yazılım güncellemelerine dair teknik sıkıntılar yaşanmış olsa da, bu olayların birden fazla 2013 ve öncesinde tespit edilip çözülmüştür. Uçak sistemlerinin daima güncellenmesi ve bakım kayıtlarının nizamlı tutulması sayesinde 787 Dreamliner günümüzde faal olarak dünyanın dört bir yanında inançla kullanılıyor” diyor. Peki fakat uçak kalkışın çabucak akabinde ne yaşamış olabilir?Prof. Dr. Kuşhan, açıklamalarındaki en dikkat cazibeli noktayı ise şu sözlerle aktardı:
“Boeing 787 Dreamliner, uzun menzilli yolcu nakliyatına yönelik olarak tasarlanmış, son derece çağdaş ve yüksek verimliliğe sahip bir uçaktır. Karbon kompozit materyal kullanımı sayesinde hem tartısı azaltılmış hem de yakıt verimliliği artırılmıştır. Gelişmiş aviyonik sistemler, fly-by-wire uçuş denetimi ve yüksek otomasyon seviyesi, Dreamliner’ı kendi sınıfında öne çıkaran en önemli özelliklerdendir. Fakat tüm bu ileri teknolojilere karşın, her hava aracı sisteminde olduğu üzere operasyonel riskler büsbütün ortadan kaldırılamaz. Kalkış anı, uçuşun en kritik safhalarından biridir. Motor arızası, kuş çarpması, sensör yanılgıları ya da pilotaj kaynaklı meseleler bu evrede hayati sonuçlar doğurabilir. Elimizdeki sonlu bilgilere nazaran, kaptan pilotun kısa periyodik bir ‘Mayday’ daveti yaptığı bildirilmektedir. Bu da kalkıştan çabucak sonra kritik bir teknik aksaklığın yaşanmış olabileceğine işaret edebilir.”
Dünya genelindeki uçuşlara bakıldığında iniş ve kalkış anları bütün uçuşun sadece yüzde 6’sını oluştururken, kalkış anları kazaların yüzde 17’sini, iniş anları ise yüzde 36’sını kapsıyor. Yaşanan kazayı aydınlatacak kanıtlar ise Prof. Dr. Kuşhan’a göre enkazda bulunacak uçuş data kayıt aygıtı (FDR) ve kokpit ses kayıt aygıtı (CVR) bilgilerinin incelenmesi ve bağımsız hava kaza araştırma kurumu tarafından yayınlanacak resmi raporlarda. Yani pek çok şeyde olduğu üzere bu uçak kazasında da gerçekler vakitle ortaya çıkacak.
