Birinci başta hobiydi, artık tüm dünya peşinde! 5 binden fazla yeri Google Haritalar’a ekledi
Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Mustafa Başaran (37), Bulgaristan’ın Yenipazar kasabasında doğdu. İlkokula Bulgaristan’da başladı lakin 8 yaşında ailesiyle İstanbul’a kesin dönüş yaptı. 1996 yılından beri İstanbul’da yaşayan Başaran, evli ve 6 yaşında Can isminde bir oğlu var. Küresel bir kozmetik markasının lojistik kısmında çalışıyor. Kendini bildi bileli okumaya ve izlemeye büyük ilgisinin olduğunu söyleyen Mustafa, bilhassa son 10 yıldır da hobi olarak tarih mevzularında araştırmalar ve okumalar yapıyor.
‘TÜRKİYE’DE GEZMEDİĞİM BİRKAÇ KENT KALDI’
Çocukluğundan bu yana edebiyata ve tarihe ilgisi olsa da bu ilgisini bir araştırmaya ve derin incelemelere dönüştürme fikri son birkaç yılda oluştu. Evliya Çelebi, hem bir gezgin hem de tarihi bir figür olarak pek çok kişi üzere onun da ilgisini çekti. Seyahatnameyi okumaya başladıktan sonra daima bildiği ülkelere ya da kentlere onun gözünden bakmaya başladı. Normalde bir kenti gezerken gözden kaçan pek çok ayrıntıyı Evliya Çelebi sayesinde keşfetme fırsatı buldu. Bu da onun seyahatlerinde yeni bir bakış açısına sahip olmasına yardımcı oldu.
“Evliya Çelebi’nin beni bu kadar etkilemesinin en değerli sebeplerinden biri de seyahat etmeyi, yeni yerler keşfetmeyi çok sevmem olabilir” diyen Mustafa, “Türkiye’de gezmediğim yalnızca birkaç kent kalmış olabilir. Bunun yanında Osmanlı kültürel mirasına olan ilgim ve kendi ferdî bağım nedeniyle de birden fazla Balkan ülkesini gezme fırsatım oldu. Bugüne kadar gezdiğim yerler ortasında en çok etkilendiğim kent Ohrid oldu. Ohrid, hem doğal hoşlukları hem de tarihi dokusu ile benim için en özel yerlerden biri” diye konuştu.
‘BU HARİTAYI KENDİ SEYAHATLERİMDE DE KULLANDIM’
Google Haritalar aracılığıyla oluşturduğu Evliya Çelebi Seyahatname haritası büsbütün hobi maksatlı yaptığı bir çalışma olduğuna dikkat çeken Mustafa, “Amacım Evliya Çelebi’nin ayak izlerini dijital ortama aktarıp seyahatseverlerin ve tarih meraklılarının basitçe ulaşabileceği bir alan yaratmaktı. Bu haritayı vakit zaman kendi seyahatlerimde kullandım” diyerek şunları söyledi:
“Bana kalırsa tarih ve kültür miraslarını araştırmak, kimilerini yakından görüp şahsen gözlemlemek, bugüne nasıl ve ne halde geldiğimizi öğrenmek herkes için çok özel bir tecrübe. Tarihi bilmenin atalarımızın miraslarına ve köklerimize olan bağımızı güçlendirdiğine inanıyorum. Böylelikle hayatta nerede olduğumuzu anlamamız da kolaylaşıyor. Esaslı bir mirasın içerisinde yer aldığımızı bilmek aslında başlı başına bir ilham ve motivasyon kaynağı.”
‘BAZI ARKADAŞLARIM VE EŞİM DIŞINDA KİMSEYLE PAYLAŞMAMIŞTIM’
Evliya Çelebi’nin yalnızca kendi periyodunda değil bugün için de epey farklı ve maceraperest bir kişilik olduğuna vurgu yapan Mustafa, “Ben her ne kadar yeni yerler keşfetmeyi sevsem de onun kadar seyahat etme fırsatı bulamıyorum. Lakin bir seyahatnamem olsaydı kendine has ve varlıklı kültür mirası olan doğu bölgelerini ziyaret etmek isterdim. Bu seyahatnamede İran üzerinden devam edip Türkistan coğrafyasını akabinde Afganistan, Hindistan, Çin ve Japonya’ya kadar uzanan bölgelere yer verirdim” bilgisini paylaştı.
Yaptığı bu çalışmanın kapsamının farkında olsa da yalnızca hobi olarak başladığı için birkaç arkadaşı ve eşi dışında kimseyle paylaşma gereksinimi duymadığını söyleyen Mustafa, çok fazla vaktini aldığı için eşinin takviyesi olmasaydı bu çalışmayı bu kadar kısa müddette tamamlayamayacağını lisana getirdi.
Akdamar Kilisesi
‘HARİTADA 5 BİNDEN FAZLA YER İŞARETLİ’
“Seyahatnameyi okurken Evliya Çelebi’nin gezdiği yerleri daha uygun takip edebilmek ismine eş vakitli olarak ilgili bölgeleri Google Haritalar üzerinden inceliyordum” diyen Mustafa, “Bu esnada seyahatnamede ismi geçen lakin isimleri değiştiği için haritada bulamadığım kimi yerler, tarihi yerler olduğunu fark ettim. Birinci araştırmalarımı bu yerler üzerinde yapmaya başladım. Fakat şimdi haritada bir işaretleme yapmamıştım. 6. kitaba kadar bu halde bir okuma yaptıktan sonra Hırvatistan’daki kaleleri araştırırken Google Haritalar üzerinde oluşturulmuş Hırvatistan kalelerini gösteren bir haritaya denk geldim. Bu haritayı gördükten sonra Google Haritalar üzerinde bu türlü bir çalışma yapma imkanı olduğunu öğrendim ve o an bu seyahatnameyi haritalaştırma fikri aklıma geldi” dedi. Haritayı oluşturma sürecini şöyle aktardı:
“Sonrasında da seyahatnamede ismi geçen ve haritada bulabildiğim her yeri işaretlemeye başladım. Kitapta değerli bulduğum bilgileri de bir kurgu çerçevesinde bu yerler üzerinde alıntıladım. Kitap bittikten sonra çalışmayı tamamlayabilmek adına kitabı yeni baştan, bu projeye başladığım yere kadar tekrar okudum. Bulamadığım yerlerin üzerinden geçmek için daha sonra ikinci bir okuma yaptım ve bugün 5 binin üzerinde yer işareti olan bu harita ortaya çıktı.”
Erzurum / İkili Minareli Medrese
‘TEKRAR TEKRAR OKUMAKTAN KEYİF ALIYORUM’
“Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 17. yüzyılı mevzu alan bir eser” diyen Mustafa, “Dolayısıyla o yıllardan bugüne pek çok yerin ismi değişmiş. Tıpkı vakitte bahsettiği yapıların değerli bir kısmı da günümüze ulaşamamış. Bu durum o yerleri ve yapıları haritada bulmamı epey zorlaştırdı. Seyahatname, geniş bir coğrafyayı kapsadığından dolayı Arapça, Rumca ya da Kiril alfabesi kullanılan bölgelerin haritalarını okumaya çalışmak, yer isimlerini çevirmek de beni epeyce zorladı. Evliya Çelebi’nin ayak izlerini takip ederken bu bölgeler ortasında kurduğu bağı yakalamak daha güçtü. Bu lisan problemine ek olarak Orta Doğu coğrafyasını kapsayan kaynaklar kısıtlıydı. Başbakanlık devlet arşivlerinden Osmanlı ve Rumeli yer isimleriyle ilgili çalışmaların dışında araştırdığım yer özelindeki bütün makaleleri okumaya çalıştım. Seyahatnamede geçen tüm yer ve yerler için bu süreç işledi” ifadelerine yer verdi.
“Evliya Çelebi’nin seyahatnamesini okurken sizi çok etkileyen bir öykü ya da yer oldu mu?” sorusunu yönelttiğimiz Mustafa, “Viyana, İstanbul, Kahire, Şam, Bağdat, Mekke, Bursa, Edirne, Üsküp, Budapeşte ve Bahçesaray aklıma birinci gelen yerler. Evliya Çelebi’nin anlatımlarından bu kentleri onun periyodundaki haliyle görmeyi çok isterdim. Evliya Çelebi’nin fantastik ve eğlenceli kıssalarını okumak çok keyifli. Bugün bile anlatılmaya çekinilen kıssaları kendine has, muzip bir lisanla anlatır. Düşünün; IV. Murad ile güreşirken bel altı latifeler yapmaktan çekinmeyen bir karakterden bahsediyoruz. Çerkez Oburların Savaşı, Çalıkkavak Cadısı, Çerkez Balı, Çeşme Başı ve Nil Timsahı öykülerini tekrar okumaktan keyif alıyorum” diye yanıtladı.
Ohrid
‘AYNI YERDE BİR ERKEK NAAŞI BULUNUNCA ŞAŞIRDIM’
Seyahatnamede çok fazla tarihi olay ve kıssa olduğuna dikkat çeken Mustafa, “Bana kalırsa hepsi de hayli değerli ve pahalı. Örnek vermek gerekirse Korint ziyareti esnasında bahsettiği Gazi İbrahim Baba’nın mezarını araştırırken günümüzde bu mezarın tanım edildiği yerde yapılan hafriyatlarda Afrodit Tapınağı’nın kalıntılarına ulaşılması ve tekrar birebir yerde bir erkek naaşının bulunması beni çok şaşırtmıştı” dedi.
Mustafa, Google’daki bu haritalardan yararlanarak epeyce başarılı bir seyahatname projesine imza atan Seymen Bozaslan ile ilgili, “Seymen Bey’in çalışmalarını toplumsal medya üzerinden takip ediyorum. Oluşturduğum haritanın bu türlü keyifli bir işe dönüşmesi beni natürel ki çok memnun etti. Esasen haritayı oluştururken hedefim biraz da seyahatseverlere bir yol haritası çizmekti. Seymen Bey de bu projeyi kendi üslubunda yorumlayarak yeni bir projeye dönüştürdü. Kendisiyle haberleşme fırsatım oldu. Yakın vakitte bu projesini bir kitap halinde yayınlayacağı bilgisini de aldım. Onu da sabırsızlıkla bekliyorum” sözlerine yer verdi.
Mostar Köprüsü
‘EVLİYA ÇELEBİ BİRDEN FAZLA VAKİT ROTAYI KENDİ BELİRLEMİYOR’
O devrin seyahat şartları ile bugünü karşılaştırmanın çok mümkün olmadığını söyleyen Mustafa, “Evliya Çelebi’nin seyahat etme anlayışını da bugünün gezginleri ile kıyaslamak yanlışsız olmayabilir. Zira o bir gezgin olmasının yanı sıra bir devlet vazifelisi. Bu seyahatleri büsbütün seyahat hedefli değil. İzlediği rotayı da birden fazla vakit kendi belirlemiyor. Misyonu nedeniyle bulunduğu bölgeleri bir seyyah dikkati ile gezip anlatması sonucu bu seyahatname ortaya çıkıyor. Günümüzde bu kadar geniş bir coğrafyayı onun kadar ayrıntılı anlatan, bir bölgeyi her tarafıyla anlayabilen bir seyahatsever olduğunu düşünmüyorum” diyerek kelamlarını şöyle noktaladı:
“Hans Dernschwam, Jean-Baptiste Tavernier, İlyas Hanna, Johann Schiltberger üzere isimlerin çalışması taslak halinde hazır. İlerleyen süreçte üzerlerinde ek araştırmalar yapıp paylaşmayı düşünüyorum. Ayrıyeten bu haritayı 27 Mayıs 2022 tarihinde yapmaya başladım. Yaklaşık 10 ay sürdüğünü kestirim ediyorum. Harita toplumsal medyada paylaşıldıktan sonra Evliya Çelebi’nin rotasını oluşturma ve bulamadığım yerleri tekrar araştırmak için ikinci bir okuma yapmam da 3-4 ay sürdü. Yerini keşfedemediğim binin üzerinde yer olduğu için bu haritaya hiçbir vakit bitmiş gözüyle bakamıyorum. Hâlâ bu yerleri araştırmak için vakit ayırmaya çalışıyorum.”
