‘Bir yanımız vicdan bir yanımız hırs’

Ümran Avcı – Fuat Sevimay, son romanı “Bata Çıka”da devlet kavramını ve tıpkı gemide olmanın manasını sorguluyor. Kıssa, Birleşmiş Milletler’in kararıyla devletlerin lağvedilip ortadan kaldırılmasıyla başlıyor. Bu gelişme radyo ve televizyonlardan duyurulduğu sırada kuruyük gemisi Kabuk limandan demir alıyor. Dünyayı eğitim, güvenlik, iktisat hususlarında büyük bir telaş sarmışken haberi sunan spiker; “Şimdi bizi kim yönetecek? Bir yandan da birinin yönetmesi gerekiyor mu?” diye soruyor. Devletlerin kapatılması gemide hem bomba tesiri hem de karışıklık yaratıyor. Altı kişilik mürettebatın yarısı sistemin korunması gerektiğini savunurken öteki yarısı isyan başlatıyor. Birinci karışıklık kanlı bitiyor. Dış dünya ile irtibatı kopan gemi, karanlık sularda seyrederken bu sefer batan bir teknenin üç yolcusuna kucak açıyor. Saflar yine belirleniyor… Sevimay, tıpkı gemide yazgı iştiraki yapan insanların değişmeyen tabiatını, hırsını, hıncını, güç savaşlarını ve doyumsuzluğunu rotasına alıyor…

■ Romanda Platon’un “Devlet”i referans kitap olarak karşımıza çıkıyor. Bir yandan devletin manasını sorguluyor, öbür yandan “illa yönetilmemiz mi gerekiyor?” sorusunu sorduruyorsunuz…

Devlet, demokrasi vesair kavramların içi global kapitalist erk tarafından son vakitlerde bile isteye boşaltıldı. Meğer güçler ayrılığının hâkim olduğu idare halleri, insanlık tarihinin geldiği en üst merhale. Bundan asla vazgeçmemeli. Demokrasinin arızaları varsa kendi içinde giderilir ancak insanların hayat hakkından, toplumsal uzlaşıdan, eşitlikten, her şeye hâkim olmak peşindeki bir avuç muktedir için vazgeçersek sonumuz kötü. Öte yanda roman için Platon’dan çok daha ziyadesiyle, Vedat Milor’un “Devleti Geri Getirmek” yapıtından esinlendiğimi söyleyebilirim. Her şeyin Yunan’dan çıktığı safsatası boş ve açıkçası 2 bin 500 yıl evvel Platon’un söylediklerini keramet olarak görmüyorum. Yalnızca çeşni olarak romanın bir yerlerinde geçiyor. Fakat Vedat Milor’un çağdaş telaffuzuna, elimizden neyin alınmak istediğine bakmak gerek. Orası kıymetli. 

■ “Bata Çıka” insanın değişmeyen tabiatını gözler önüne seriyor: Cinayet, intikam, para hırsı, bayan tacizi, entrikalar… Romandaki soruyu tekrarlarsak; “Hiç mi akıllanmaz bu insanlık?”

İnsanlığın, romanın ismi üzere dalgalı bir seyir izlediğini düşünüyorum. Birtakım mevzularda yol alıyoruz, kimi hususlarda da yerimizde sayıyoruz. Bu da olağan aslında. İnsanın dürtüleri, dilek objeleri değişmiyor. Bir yanımız vicdan bir yanımız hırs. Bir yanımız yaprak döker, bir yanımız bahar bahçe. 

■ Roman karakterine “İnsan neden bu türlü lisanıyla, dişiyle, gözüyle zalim?” dedirten ve kıssada altı çizilen bir öteki başlık da göçmenlik ve ötekileştirme.

Bütün insanlık göç etmiştir. Memlekete bakalım, herhalde yüzde 99’umuz ya şahsen ya da bir yahut iki nesil içinde o kentten bu kente, o ülkeden bu ülkeye göçmüştür. Hâl böyleyken, güç savaşlarının yerinden yurdundan ettiği insanlara edilen muamele fecî. Evet, herkes yerinde sağ olsun fakat bir kızgınlık varsa da bu güç savaşlarını körükleyenlere yönelmeli, göçmenlere değil. İnsan evladı hakikaten enteresan. Ne diyeyim. Bünyamin’e (romandaki göçmen karakter) Allah sabır versin. 

‘Hollywood, dizi kesimi insanlara endişe pompalıyor’

■ Alt metinde ‘güven’ duygusu dikkat çekiyor. Romanda kişinin kendini inançta hissetmediği, karşısındakine güvenmediği durumlarda düzensizliğin eksik olmadığını görüyoruz.

Güven hem bireyler ortasında hem de vatandaş devlet ilgisinde çok çok kıymetli. Kültür emperyalizmi, Hollywood, dizi dalı insanlara dehşet pompalıyor. Meczup üzere polisiye, aksiyon, savaş sineması, saçma sapan diriliş vesair dizileri çekiliyor ki ‘öteki’ fikri insanların başına yerleşsin ve itimat yerini, endişeye ve bu nedenle erke sığınmaya bıraksın. Halbuki insanlığın dermanı dayanışmadır, paylaşmadır, bu dünyada huzur ve inanç içinde yaşamaktır. İşte o duyguyu geri yakalamamız gerek. Batarak ya da çıkarak.

■ “Bata Çıka”da ‘ekonomik demokrasi’ kavramının altını çiziyorsunuz.

Uzun vakittir demokrasiyi oydan, sandıktan ibaret saydık. Halbuki demokrasiye dair en değerli hususlardan biri ekonomik eşitlik. Cetlerimiz, “Biri yer biri bakar, kıyamet bundan kopar” demiş. Dünya hepimize yetecekken, bir avuç kapitalist, insanlığın doruğuna tebelleş. Faşist Elon Musk’ın serveti Hindistan’ın refahına denk. Jeff Bezos denen bir diğerininki Afrika’yı toparlayabilir. Bu vahim değil mi? Neoliberalizm atom bombasından daha tehlikeli lakin bütün insanlık, dünyayı tüketmenin peşinde. Daha çok değil daha sakin ve daha huzurlu!