Bir yanda özveri bir yanda şov

Ülkenin dört bir yanında yükselen alevler, insani pahaları ve toplumsal dayanışmayı da sınıyor. Yangınlara karşı sadece profesyonel gruplar değil, istekli vatandaşlar da büyük fedakârlıklar gösteriyor. Bursa’da geçirdiği ameliyatın ardından sahaya giden itfaiye eri Ramazan Şaşkın’ın kalp krizi geçirip hayatını kaybettiği de yansıyor haberlere, yorgun düşen grupların halı alanda uyuduğu da…

Kendi imkanlarıyla yardıma koşan motosikletli kuryeler ise yiyecek ve su taşıyarak, hortum çekerek çalışmalara dayanak veriyor. Gönüllüler alevlerin tehdit ettiği Hayvan Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi’ndeki canlıların tahliyesi için de büyük gayret gösteriyor.

Tüm bu özveriye karşın, toplumsal medyada yapılan birtakım paylaşımlar ise büyük reaksiyon topluyor. Daha evvel toplumsal medya fenomeni İmren Karadeniz’in İzmir’deki yangın sırasında yaptığı “gün batımı” paylaşımı reaksiyon çekerken son olarak Bursa’da bir bayanın konutunun camından alevleri göstererek müzik söylemesi tenkitlerin gayesi oldu. Bir içerik üreticisinin itfaiye kostümü giyip “yangın makyajı” yaptığı görüntü da reaksiyon topladı. 

Peki uzmanlar bu durumu nasıl pahalandırıyor?

‘DUYARLILIK YERİNE GÖSTERİ’

Uzman Psikolog Sema Balık Okutan: Bu bir reaksiyon değil. Bu bir felakete hassaslık değil. “Ne kadar duyarlı” algısı yaratmak için yapılan bir hareket. Aslında süreçten, acının gerçekliğinden uzaklaşıyoruz. “Duyarlılık” maskesi altında benlik arayışının yaygınlaştığını görüyoruz. Burada kişi kendini o yangın üzerinden var etmeye çalışıyor. O imgeler viral epeyce bu gayret daha da yaygınlaşıyor. Burada beşerler maalesef görülme gereksinimlerini olumsuz davranışlar üzerinden karşılamaya çalışıyor. Görünür olmak da bir haz aracına dönüştü. Paylaşım yapıyor, müzik ekliyor, ağlıyor üzere yapıyor lakin aslında sürece reaksiyon göstermiyor. O imajda kendini gösteriyor. Bu davranışların altında çok büyük ruhsal yaralar var. Bu yalnızca beğeni arayışı değil, onay bağımlılığı, narsistik gereksinimler. Toplumun kanayan yarasını alıyor, üzerine efekt koyuyor, müzik koyuyor, kendini koyuyor ve görünür oluyor. Beşerler artık toplumsal meselelere hassaslıkla değil, şovla yaklaşıyor.

‘DİKKAT TACİRLİĞİ’

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan: “Eskiden marjinal kabul edilen ‘dikkat tacirliği’ artık sıradanlaştı. Zira günümüzde sermaye sadece parayla değil dikkat, izlenme ve datayla büyüyor. Herkes izlenmek için yarışıyor. Bu yarışta etik ve ahlaki tasalar geriye itildi. En uç davranış en çok etkileşim alıyor. Şok edici olan öne çıkıyor, ödüllendiriliyor. Bu yüzden birçok içerik üreticisi bir felaket yaşandığında birinci olarak “Buradan nasıl viral bir paylaşım çıkar?” diye düşünüyor. Yangın, sel, zelzele onlar için artık birer sahne. Kendilerini gösterecekleri, ilgi toplayacakları birer fon. Bu bireyler elbette eleştirilmeli fakat onları bu hale getiren dijital sistemi de sorgulamalıyız. Toplumsal medya bu çeşit davranışların sergilenmesini kolaylaştırıyor. Yüz yüze alakalarda beşerler bu kadar pervasız olamazdı. Zira evvelden aile, arkadaş, mahalle üzere toplumsal yapılar bireyi denetler, uyarır, gerektiğinde dışlardı. Artık ise denetçi algoritma. Ve algoritma ahlakı değil etkileşimi ödüllendiriyor. 

‘ÖNEMLİ OLAN DAYANIŞMA’

Bursa’daki orman yangını nedeniyle birçok kişi seferber oldu. O isimlerden biri de Oyma Döner’in sahibi Hakan Dalgıç. Dalgıç, AFAD’la koordineli olarak yangın bölgesindeki vatandaşlara ve görevlilere döner göndermeye başladı. AFAD takımlarından gelen bilgiye nazaran, alanda misyon yapanların süratli ve pratik halde beslenebilmeleri önem taşıyor. Döner, hem kolay tüketilebilir olması hem de doyuruculuğuyla ön plana çıkıyor. Dalgıç da bu muhtaçlığı karşılamak için istekli olarak döner servisine başladı.

‘VATAN İÇİN…’

Dalgıç, daha evvel de sarsıntı bölgesinde AFAD uyumunda fiyatsız hizmet verdiğini belirterek, şunları söyledi: “Burada ne yapıyorsak bu vatan için yapıyoruz. AFAD takımları kuru fasulye, pilav üzere yiyeceklerin geldiğini lakin bunları yemenin kolay olmadığını söyledi. Döner daha pratik. Dayanışma bu süreçte önemli” dedi. Dalgıç, Türkiye’nin dört bir yanından ve yurt dışından binlerce telefon aldığını belirtti: “İnsanlar ‘IBAN gönder, para gönderelim’ dediler. Lakin ben bu yardımı maddi bir karşılık için yapmıyorum, paraya da gereksinimim yok. Asıl kıymetli olan dayanışmanın kendisi.”