‘Bilgi yarayı iyileştirmeli’

Ümran Avcı  – Edebiyatımızın sevilen kalemlerinden İsmail Güzelsoy bu defa yeni değil tekrar bir romanla karşımızda: “Saf – Suya Anlat”… Kitap, 12 yıl evvel “Saf” ismiyle yayımlanmıştı. Ne var ki, masal kendini tekrar yazdırmayı başardı. Metne teslim olan Güzelsoy, birebir anlatıyı rotasyonla yine büyülü gerçekçi, masalsı bir forma dönüştürdü. Muharririn sunuştaki deyişiyle “Saf – Suya Anlat” ikili kavrulmuş bir roman olarak tezgâhtan çıktı. İsmail Güzelsoy, bir ninni ile ağıt ortasında geçen vaktin masalını anlatıyor romanda… Kıssanın ana kahramanı Kutlu Oyuncak’ı almak için Semerkant’a yanlışsız yola çıkan Subala… On bir buçuk hayat yaşayan Subala, saf bir genç. Aklında kendisini yetiştiren Mahimah’ın ezber ettirdiği öğütlerle çıktığı yolda iki sefer âşık oluyor. Hayatı, okumayı ve konuşmayı bayanlardan öğreniyor. İnsanın çürümüşlüğüne tanıklık ediyor. Yolda öğrendikleriyle ‘saf’ sıfatını sıyırıp bilge insan gömleğini geçiriyor sırtına. 

■ “Saf – Suya Anlat” sizin tekrar romanınız… “Saf” ismiyle yayımlanmış bir romanı yine yazma işine giriştiniz. Sizi buna iten motivasyon neydi diyerek başlayalım mı? Bir romanı tekrar yazmak sizi nasıl bir ‘dert sahibi’ yaptı? 

Saplantı ile tutku ortasında çok ince bir çizgi var. Saplantı sizi denetim eder, tutkuyu siz denetim edersiniz. Bunu anlamak çok uzun vaktimi aldı doğrusu. Saplantılarımı evcilleştirmeyi öğrendim. “Saf” bu süreçte çok kıymetli bir kılavuz oldu bana. Yazdıktan sonra bende süren bir kıssayla yol aldım. Bir alacaklı üzere kapıma dayanan bir anlatıydı “Saf”. Tekrar biçimlenmek, yine lisana gelmek isteyen bir masal… Birtakım kıssalar kendini muharrir ve onlara teslim olursunuz, kimi kıssaları siz biçimlendirirsiniz. Bunların ortasında bir şey daha var… 

■ Bir ortalama mı bu? 

Evet, bir çeşit uzlaşma, diyebilirim. Yani kendini yazmak isteyen öykü ile onu biçimlendirmek için kıvranan ‘tasarımcı’ ortasında bir pazarlık başlar. Bu pazarlık 12 yıl sürmüş. Sessiz, derinden ve kararlı… Hiç not almadan, hiçbir efor harcamadan, “Saf”ın öyküsünün temel bileşenlerine dokunmadan onun tekrar biçimlenişine şahit oldum. 

■ Roman bir yol kıssası birebir vakitte. Saf olarak tanınan Subala yolda değişip dönüşüyor ve öğreniyor.  Yolun öğreticiliği üzerine konuşalım isterim… 

Roman karakterindeki dönüşüm, benim romanı yazma seyahatimde geçtiğim evreleri da kapsayacak hâle geldi vakitle. Yani romanda anlatılan olgunlaşma seyahati, romanın da başından geçmiş oldu. Natürel benim de. Yol bir okuma biçimidir. Okumak da bir seyahattir birebir halde. Sizi dönüştürür, ezberlerinizi sorgulatır. Yolun kendi imlası vardır, ona uyarsanız ayakta kalırsınız. 

■ Mahimah’ın Subala’ya yönelik, yolun imlasına dair öğütleri ‘yaşama savaşı sanatı’ üzerine bir söylev niteliğinde. Siz ismine her ne kadar masal deseniz de felsefi çıkarımlarla dolu bir metin.

Yorulmayı seviyorum. Mazoşist bir durum değil lakin bu. Yani bir duyguyu besbelli hâle getirmek için işlemek, günlerce, aylarca tek bir fikri işlemek… 

■ Az evvel söylediğiniz saplantı mı bu? 

Bir bakıma… Aslında buna ‘kontrollü saplantı’ diyebiliriz. Bu da tutkuya çok yakın bir şey demektir. Tahminen tam olarak odur, emin değilim. 

 ‘İyi öyküler dünyayı değiştirir’

■ Romanda altı çizilen bir problem de anlamak ve anlaşılmak. “Anladığında bir şeyden nefret etsen bile insaflı olursun…” kelamını atlamak istemem.

Bilginin güç olduğu yanılsaması, modernist dünyanın fonksiyonsuz, hedefsiz, etkisiz bir beyaz yakalı sınıfını yarattı. Artık bilginin değil, bilgeliğin bir güç olduğu bir dünyanın kapısına geldik. Burada en temel problem şunu sorguluyor: Bildiğinle ne yapıyorsun? Alım dünyayı daha şefkatli, daha şenlikli bir yere mi dönüştürüyor yoksa her şeyi ve kendini zehirlemekle mi kalıyorsun? Bu yol ayrımında bilgi tapıncı diyebileceğimiz bir paradigmayı sorgulamak zorundayız. Bilgi yarayı güzelleştirmeli, yalnızlığa, mutsuzluğa, şefkatsiz ve hoyrat bir varoluşa derman olmalı. Bunun yolu da bilgi değil, bilgelik. Bir bakarsınız bu iki şey birbirinin zıddıdır. 

■ “Her hoş müzik bir duadır” diyor anlatıcı. Nitelikli bir kurmaca da o denli değil mi? Hem bir şölen hem de bir teselli sunar okura. Ne dersiniz?  

Daha fazlasını yapar. Ben kurmacanın fonksiyonunun çok küçümsendiğine inanıyorum. Hoşça vakit geçirmek düzgündür, hiçbir sakıncası yok ancak düzgün anlatılmış kıssalar sürdüregeldiğimiz hayatı sorgulamaya zorlar bizi. Sorgulayan dönüşür ve hâliyle hayat da dönüşür. Yani âlâ kıssalar dünyayı değiştirir. Siyasetten, ticaretten, medyadan vs. çok daha derinden. Daha yavaş lakin daha kalıcı ve yoğun…