Ayasofya kubbesinde tarihi onarım
1486 yıllık geçmişiyle dünyanın ayakta kalmış en eski yapılarından olan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nin ana kubbesinde tarihinin en kapsamlı güçlendirme ve onarımı gerçekleştirilecek. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda “İbadet sürecek, tarih korunacak” vurgusuyla hem ibadetin aksamadan devam edeceğini hem de yapının özgün kıymetlerinin titizlikle korunacağını belirterek “Tarihe sahip çıkıyoruz, Ayasofya’yı geleceğe taşıyoruz! 1486 yıllık Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde ibadete orta vermeden onarım ve güçlendirme çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu çalışmaların bir kısmını tamamladık, kalan kısımları ise dikkatle yürütüyoruz” dedi.
Çelik platform
Ana kubbenin tarihin en geniş ve en kapsamlı onarım sürecine alındığına dikkat çeken Ersoy, “Kubbe zelzeleye karşı daha güçlü hâle getirilecek, yapının özgün hâli korunacak. Kubbenin iç yüzeyindeki mozaiklere ziyan gelmemesi için çalışmalar dış yüzeyden yürütülecek. Kurşun kaplamalar sökülerek onarılacak yahut yenilenecek. Hava şartlarından etkilenmemesi, mozaiklerin korunması hedefiyle kubbe süreksiz olarak çelik konstrüksiyon ve özel branda ile kapatılacak. İbadet ve onarım çalışmalarının eş vakitli devam etmesi için 43.5 metre yüksekliğinde dört ana kolon üzerine çelik platform kurulacak” tabirlerini kullandı.
Depreme önlem
10 Temmuz 2020 tarihli ve 31181 yinelenmiş sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2729 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Ayasofya-i Kebir Camii yine ibadete açılmıştı. İbadete açılmasının akabinde, yapının korunması ve kullanılması istikrarını gözeten bilimsel bir yaklaşımla bütüncül projeler hazırlandı. Rölöve, restitüsyon, onarım, statik, mekanik ve elektrik projeleriyle birlikte türbelerin, sıbyan mektebinin ve muvakkithanenin onarımı da planlandı. Bu süreçte külliyedeki tüm yapılar üç boyutlu olarak belgelenerek dijital ortama aktarıldı ve Ayasofya’nın dijital ikizi oluşturuldu. Projelendirme sürecinde geçmişten bugüne ilişkin arşivler tarandı, bilgi ve dokümanlar bir ortaya getirildi, yapı strüktürel olarak incelendi. Zelzele senaryoları doğrultusunda Ayasofya’nın yansıları tahlil edildi ve mümkün risklere karşı alınacak tedbirler belirlendi. Tüm bu çalışmaların ardından Bilim Kurulu kontrolünde uygulama sürecine geçildi.
Bu kapsamda II. Mehmet, II. Selim, III. Murat ve Şehzadeler Türbeleri ile Sıbyan Mektebi ve Muvakkithanenin onarımı tamamlandı. Daha evvel kapalı olan galeri katı da bakım ve paklık çalışmalarının akabinde ziyarete açıldı.
Dışarıdan müdahale
Yapının taşıyıcı sistemlerine yönelik yapılan tahliller sonucunda ana kubbe ve yarım kubbelerde güçlendirme gereksinimi belirlendi. Mozaik kaplı iç yüzeyin ziyan görmemesi için müdahaleler dış yüzeyden gerçekleştirilecek. Mevcut kurşun kaplamalar sökülerek onarılacak yahut yenileriyle değiştirilecek. Bu hassas imalatların sağlıklı formda yürütülebilmesi için, çelik konstrüksiyon ve nitelikli branda ile kubbenin üzeri süreksiz olarak kapatılacak. Sonrasında dış yüzeydeki güçlendirme ve tamir çalışmaları başlatılacak.
İç yüzeyde eş vakitli olarak yürütülecek konservasyon, onarım ve güçlendirme süreçleri için 43.5 metre yüksekliğinde, dört ana kolon üzerine oturan çelik platform sistemi kurulacak. Bu sayede hem ibadet kesintiye uğramadan sürecek hem de kubbenin iç ve dış yüzeylerindeki uygulamalar sağlıklı biçimde sürdürülecek. Tüm bu çalışmaların alanda inançlı ve süratli biçimde yürütülebilmesi hedefiyle, doğu istikametinde kurulmak üzere 41 metre yüksekliğinde ve 60 metre bom uzunluğunda kule vinç projelendirildi. Bu vinç, yapıya uygun aralıkta ve inançlı dönüş alanı sağlayacak formda planlandı.
Ana kubbe güçlendirmesi, kurşun değişimleri, mozaik konservasyonu ve cephe ile minare tamirleri tamamlandıktan sonra süreksiz olarak kurulan çelik konstrüksiyon örtü, platform ve kule vinç, kuruldukları yolla sökülecek. Böylelikle Ayasofya-i Kebir Camii’nin tarihî kubbesi, kapsamlı bir güçlendirme sürecinin akabinde özgün hâliyle korunarak gelecek nesillere aktarılmış olacak.
