Asıl çaba yangından evvel
Hilal Öztürk / HABER MERKEZİ – Orman yangınlarıyla gayret sürerken yangınların önlenmesi için alınması gereken tedbirler de tartışılıyor. Yangın Ekolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tuncay Neyişçi, yangınla gayrette merak edilen hususları Milliyet’e anlattı.
YARIM YÜZYILLIK İHMAL: Son yıllarda yaşanan, kamuoyunu da derinden etkileyen büyük orman yangınlarının temel nedeni yarım yüzyıl evvel başlayan ağaçlandırma, doğrusu tekrar ormanlaştırma çalışmalarıdır. Bu ağaçlandırma alanlarının yüzde 60-70’i bugün 15-35 üzere son derecede yanıcı özelliklere sahip yaş devirlerinde.
‘Barut kıvamında’
Ülke ölçeğinde bu cins barut kıvamındaki ormanların hissesi, yanan alanların yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. Halbuki bu alanların yangına dirençli olacak biçimde ağaçlandırılması gerekirdi. Bu yapılmadığı için yangınlar Sivas, Karabük üzere klasik yangın alanlarının dışına da taştı. Yangına dirençli orman oluşturma prensipleri yaklaşık 50 yıldan beri biliniyor olmasına rağmen, hiç dikkate alınmadı. Söndürme çalışmalarında muvaffakiyet sağlayamamanın nedeni bu yarım yüzyıllık ihmal. Seneye birebir sorunu çok daha şiddetle yaşamamız hiç de sürpriz olmayacaktır.
Rüzgar perdesi şart
DİRENÇLİ ORMANLAR: Yangına dirençli orman kurmanın iki temel yolu var. Birincisi orman içindeki rüzgâr suratını düşürmek. Bunu orman dış kenarlarını, yangına neden olan rüzgar istikametine dik gelecek biçimde ağaç rüzgar perdeleriyle ihata etmek. Rüzgar suratı sıfır iken yangın çıkması, büyümesi mümkün değildir. Bu perdelerin sık dikilmiş piramidal servilerden (yerine nazaran üç-beş sıra) oluşturulması çok yerindedir.
Rüzgarın kesilmesi orman içerisindeki rutubetin korunmasını da sağlar. Toprağın ve bitkilerin su kaybı da düşer. Çamaşır kurutmak üzere düşünün. Rüzgar olmadığında çamaşırlar nemli kalır. Rüzgarı perdelemek, rüzgar suratını azaltarak nemin korunmasına neden olur.
‘Suyla söndürülmüş büyük yangın yok’
NOKTA BAZINDA TESİRLİ: Büyük, gücü yüksek orman yangınları katiyetle direkt müdahale ile söndürülemez. Bugüne kadar ülkemizde su atılarak söndürülmüş büyük yangın yoktur. Lakin mal ve can tehlikede olduğunda nokta bazında uçak ve helikopter tesirli olur. Köpük suyun tesirini artırır. Uçak ve helikopter yangının ilerlemesini önlemek için yangın cephesinden çok ileride oluşturulacak çizginin ihatasında tesirli olur.
YEŞİL GRİYE DÖNDÜ
Bursa’nın Orhaneli ve Harmancık ilçelerindeki orman yangınına müdahale dün dördüncü günde de sürdü. Yangın geniş bir alanı küle çevirirken alevlerle mücadeleye vatandaşlar da destek verdi. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, son 24 saatte 55 yangın çıktığını, tamamının denetim altına alındığını, sadece Bursa Harmancık yangının devam ettiğini belirtti. Meteorolojik datalara dayanarak riskin devam ettiğini vurgulayan Yumaklı, “Ekim ayına kadar teyakkuz halinde olacağız” dedi.
Yanıcı azaltma, yangına uyumlu toplum…
Prof. Dr. Neyişçi, “Türkiye ormancılığı agresif orman yangınlarıyla çaba stratejisinden orman yangınları idaresi stratejisine geçmek durumundadır. Bu; çıkan yangını en kısa müddette, 11 dakika, en küçük alanda söndürme yaklaşımından, yanma direnci yüksek ormanlar oluşturma manasına gelir” dedi. Neyişçi, söndürme odaklı çalışmaların helikopter ve uçağa dayalıyken yangın idaresinin; yanıcı azaltma, yangına uyumlu toplum yaratma üzere çok bileşenli, çok katmanlı bir strateji olduğunu vurguladı.
‘AĞAÇLANDIRMA ALANLARI ÇOK YANICI ÇAĞA ULAŞTI’
BÜYÜK ÖLÇÜDE KIZILÇAM: Türkiye’deki ağaçlandırma alanlarının neredeyse tamamı tek tıp. Büyük ölçüde kızılçam. Yangınların bu kadar şiddetli olmasının nedeni de bu ağaçlandırma alanlarının çok yanıcı çağa (15-35 yaş) ulaşmış olmaları. Yanan alanların yüzde 60’ı ağaçlandırma alanı. Her ağaç yanar lakin birtakım ağaç tipleri daha kolay ve şiddetle yanar. Örneğin piramidal servi daha güç yanarken birebir servi çeşidinin horizontalis varyetesi, kol ve yaprakları geniş alana yayıldığı, yüzeyi büyük, hacmi küçük olduğu için daha kolay yanar.
SEYRELTME ATIKLARI BIRAKILMAMALI: Orman bakım (seyreltme) çalışmaları, güzel uygulandığında yangın riskini düşürür. Lakin ülkemizde seyreltme atıkları (yaprak, kısım, kozalak, vb.) orman içinde bırakıldığından yangın riskini artırdığı üzere şiddetini dayanılmaz boyutlara çıkarabilir.
Türkiye’nin yangın filosu güçlü
ÇİĞDEM YILMAZ- Son periyottaki büyük orman yangınları, Türkiye’nin teknik kapasitesi ve insan kaynağıyla ilgili soruları gündeme getirse de aslında Türkiye, düzgün bir hava filosuna, binlerce işçiye ve gelişmiş gözetleme sistemlerine sahip.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı Dezenformasyonla Uğraş Merkezi’nden paylaşılan bilgilere nazaran Türkiye yangınla uğraşta Avrupa’nın en hazırlıklı ülkelerinden biri pozisyonunda.
27 uçak var
Buna nazaran Türkiye; 27 yangın söndürme uçağı, 105 helikopter, 14 insansız hava aracı, 6 bine yakın kara aracı, 25 bini aşkın çalışana sahip. Türkiye’de 184’ü akıllı 776 gözetleme kulesi var. 2002 yılında 73 ton olan havadan su atma kapasitesi de 438 tona yükseldi. 2002 yılında 40 dakika olan birinci müdahale mühleti de bugün 11 dakikaya düştü. Ayrıyeten, yangına hassas bölgelerde 4 bin 796 gölet ve havuz inşa edilerek, hava araçlarının daha süratli su alabilmesi sağlandı. Yalnızca son bir yıl içinde 8 bin 500 yeni işçi alındı, 12 bin 219 askere yangın eğitimi verildi.
En hazır ülkeler arasında
ABD: Yangın söndürme hava aracı: 500+
Orman alanı: 310 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: Yüzde 33
Kanada:Yangın söndürme hava aracı: 500+
Orman alanı: 310 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: Yüzde 33
Rusya: Yangın söndürme hava aracı: 150+
Orman alanı: 815 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 49
Avustralya: Yangın söndürme hava aracı: 100+
Orman alanı: 134 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 17
Türkiye: Yangın söndürme hava aracı: 100+
Orman alanı: 23,4 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 30
Fransa: Yangın söndürme hava aracı: 50+
Orman alanı: 17 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 31
İtalya: Yangın söndürme hava aracı: 40+
Orman alanı: 11 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 36
İspanya: Yangın söndürme hava aracı: 30+
Orman alanı: 18,6 milyon hektar
Orman/ülke yüzölçüm oranı: yüzde 37
YANGINLAR ARTIYOR
Tüm hazırlıklara karşın Bursa’da yaşanan orman yangınları, kentin yangın riski haritasındaki pozisyonunu değiştirdi. 2024 yılında yalnızca 674 hektar ormanlık alanın ziyan gördüğü kentte, bu yıl sadece birkaç hafta içinde 3 bin hektardan fazla alan alevlere teslim oldu. Bursa, 2015-2024 devrinde Türkiye Ormancılar Derneği’nin yayımladığı “en çok yangın çıkan birinci 30 il” listesinde yer almamıştı. Lakin 2025 yazındaki felaketler, bu tabloyu değiştirmiş görünüyor. Uzmanlar, yangınların son 10 yıllık Bursa ortalamasının katbekat üzerine çıktığını vurguluyor.
Orman Genel Müdürlüğü datalarına nazaran, 1937-2024 yılları ortasında Türkiye’de toplam 126 bin 268 orman yangını meydana geldi ve bu yangınlarda 1 milyon 907 bin hektar ormanlık alan kül oldu. Son 10 yılda ise yılda ortalama 2 bin 732 yangın yaşanırken, her yıl yaklaşık 25 bin 762 hektar alan ziyan görüyor.
Milliyet duyurmuştu: Tek merkezden müdahale planı
AYŞEGÜL KAHVECİOĞLU/ANKARA- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan evvelki günkü kabine toplantısının akabinde orman yangınlarıyla gayrette yeni sistemin sinyali vererek, 30 büyükşehirde belediyenin bu işi üstleneceğini, 51 vilayette de AFAD tarafından gerekli örgütlenmenin yapılacağını söyledi. Yeni modelin ana çerçevesini Milliyet ocak ayında duyurmuştu.
Milliyet’in 25 Ocak’ta manşetten duyurduğu modele nazaran, yangınlara müdahalede süratle uyumu sağlayacak ve müdahaleyi kolaylaştıracak AFAD’a bağlı bir teşkilât ya da AFAD gibisi merkezi bir başkanlık kurulması düşünülüyor. Bu çerçevede, havadan müdahale için uçak ve helikopter temin eden, bunların uyumunu üstlenen, merkezi bir izleme/takip sistemi bulunan, orman bölgelerinde İHA’lara 24 saat temeline nazaran tarama yaptıran merkezi bir itfaiye teşkilâtı kurulması planlanıyor. Bu merkezi yapılanmanın yanı sıra merkezden uzak lakin işletmelerin, konut alanlarının ya da ormanların bulunduğu alanlarda çıkan yangınlara birinci müdahaleyi yapacak müfrezeler oluşturulması da öngörülüyor.
TUTUKLANAN KUNDAKÇI: YARDIMA GİTTİM, BİR ANLIK RUH HALİYLE YAKTIM
Bursa Orhaneli’ndeki orman yangınıyla ilgili tutuklanan Ufuk Aytekin’in savcılık sözü ortaya çıktı. 2019’da astsubay olarak misyon yaparken FETÖ soruşturması kapsamında gözaltına alındığını, 2021’de ihraç edildiğini belirten zanlı, “Şu an rastgele terör örgütü ile kontağım yok. Ruhsal meselelerim var” dedi. Kesim motoru için iki şişe akaryakıt aldığını argüman eden Aytekin “Yangın söndürme çalışmalarına yardım için gittim. Yardıma gereksinim olmayacağını anladığımda, dönüş yoluna girdim. Bir anlık ruh haliyle, yolun kenarındaki ormanlık alanı yakmak istedim. Köyün karışmasını, köy sakinleri ortasında düzensizlik çıkmasını istedim” dedi.
BEYKOZ’U YAKAN TUTUKLANDI
İstanbul Beykoz’da attığı işaret fişeği ile orman yangını çıkmasına sebep olan 22 yaşındaki Alihan Aksoy tutuklandı. Şüphelinin, babasının getirdiği ve ablasının nasıl olduğunu merak ettiği işaret fişeğini denemek için ateşlediğini söyledi. *HABER MERKEZİ
Dört sefer tedavi görmüş
ASLIHAN ALTAY KARATAŞ/ANKARA- Aytekin’in 2024-2025 yıllarında 4 defa psikiyatri tedavisi gördüğünü belirten Adalet Bakanı Tunç, “Telefonu araştırılıyor. Öbür şahıslarla ilişkisi var mı, bakılır” dedi. Tunç, orman yangınlarıyla ilgili 1 Haziran’dan itibaren 149 şüphelinin gözaltına alındığını, 38 şüphelinin tutuklandığını, 61’i hakkında isimli denetim kararı alındığını söyledi.
