Anadolu’da her bitki bir öykü
Seray Şahinler – Kebere, termiye, hodan, koşkoz, çevgen, peynir sirmosu, tembel soğan… Güçlü Anadolu coğrafyasının varlıklı bitki hafızasından yalnızca birkaç tanesi.
Türkiye 12 bin bitki çeşidine mesken sahipliği yapıyor, bunların üçte biri endemik, yani bu topraklara mahsus. (Avrupa kıtasının tamamında toplam 12 bin bitki tipi var) Her 10 günde bir Anadolu’da yeni bir bitki tipi keşfediliyor, buğdayın dünyadaki tarihi Mezopotamya hudutlarında 10 bin yıl öncesinden başlıyor. Ülkemiz birebir vakitte tahıl ve baklagillerin en kıymetli gen merkezlerinden biri. Yani hatırlanması gereken çok büyük bir bitki mirası var elimizde.
SALT Beyoğlu, yeni standında Anadolu’daki bitki çeşitliliğin kaydını tutan kıymetli bir görsel arşiv projesine imza atıyor.
“Anadolu’nun Bitki Mirası” isimli stant, Türkiye’den 47 bitki ressamının 80 çalışması aracılığıyla Anadolu coğrafyasında binlerce yıldır beşerle etkileşim hâlinde olan bitkilere odaklanıyor. Sanatkarların gözlemleriyle çizime aktarılan bu çeşitler, Anadolu’nun kendine has renk, doku, tat ve kokularını şekillendiren ortak mirasın şahitleri olarak sunulmuş.
2005’ten bu yana floristik botanik alanında araştırma ve eğitim projeleri yürüten Flora Araştırmaları Derneği bünyesindeki Bitki Ressamları Komitesi tarafından hayata geçirilen stant, geçmişten günümüze bitki bilimi ve ressamlığıyla uğraşanların çalışmalarını bir ortaya getirerek, botanik illüstrasyonların bilimsel bilgi üretimi ve birikimindeki rolünü ortaya koyuyor.
İklim krizine uyarı
İki yıldır üzerinde çalışılan proje kapsamında evvel bilim ve sanat kurulu oluşturulmuş. Birinci adımda ressamlar kendi seçtikleri bitkileri kıssalarıyla birlikte şuraya sunmuş, temaya uygunluk konusunda seçilen 300 bitki üzerinden çalışmalar başlamış ve bilimsel uygunluk onayı alan 180 yapıtın tuvale yansımasına sanat heyeti tarafından karar verilmiş. Bunlardan 80 tanesi ise standa çıkmış.
SALT’ın Kış Bahçesi’nin çabucak yanında konumlanan stantta bitkilerin ismi, tabiattaki hâlleri ve bir sanat yapıtına dönüşme süreci karekodlar eşliğinde ziyaretçilere sunuluyor. Ressamların fırçasından çıkan her bir renk ve doku bitki hafızasının envanterine bakarken Anadolu kültürüne duyulan hürmetin da bir yansıması olarak kayda geçiyor. Yerfıstığı, bağbamyası, sarıçiriş, pancar, keçiboynuzu, eşekdikeni, portakal, limon, muşmula, alıç, safran ve duyduk duymadık, besin, şifa yahut farklı emellerle kullanılan bitki cinslerinin kacı Anadolu toprağının güçlü bir yansıması olarak kendi doğal ortamını oluşturuyor.
Sergi, bitkileri estetik bir sözün ötesine taşıyarak iklim değişikliği ve endüstriyel tarımın tehdidi altındaki çeşitliliğine, ziraî biyolojik mirasa ve klâsik muhafaza anlayışına dikkat çekerek bu mirasın korumasına da davet yapıyor.
American Society of Botanical Artists tarafından hazırlanan, 30 ülkenin iştirakiyle gerçekleştirilen Botanical Arka Worldwide 2025 programı kapsamında düzenlenen, çizimlerin yanı sıra herbaryum örnekleri, tarihî dokümanlar ve kitapları da içeren stant 10 Ağustos’a kadar SALT Beyoğlu’nda görülebilir.
Antik çağdan günümüze
Bitkilerin bilimsel bilgi emeliyle resmedilmesi Antik Çağ’a kadar uzanıyor. Bu bahiste bilinen birinci eser, M.S. 1.YY’da Dioskurides’in tıbbi bitkilere odaklanan kitabı “De materia medicia”. Orta Çağ’daki bitki ressamlığı ise keşiş ve doktorların hazırladığı ‘herbal’ kitaplarla sürdürülüyor. 17. Ve 18. YY’daki coğrafik keşiflerle birlikte bitki ressamlığı altın çağını yaşıyor. 19.YY’da fotoğrafın icadıyla birlikte botanik bilimi hafızasının temelleri atılıyor.
