‘Gösteri’ bitince kahvaltı çöpte
Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı (TİSVA) tarafından hazırlanan “2025 Yılı İsraf Raporu”na nazaran, dünyada besin israfı her geçen yıl artıyor. Türkiye’de besin israfının en görünür örneklerinden biri ise serpme kahvaltı… Milliyet, iki yıl evvel de mevzuya dikkat çekmiş, bu büyük besin israfını gündeme taşımıştı.
TİSVA Başkanı Halil Fatih Akgül serpme kahvaltı israfını şöyle özetledi: “Serpme kahvaltı, bilhassa Türkiye’de misafirperverliğin ve toplumsal paylaşımın simgesi olarak kabul ediliyor. Lakin bu kültürel alışkanlık, uzmanların da dikkat çektiği biçimde önemli bir besin israfı problemine yol açıyor. Tabağa konulan lakin dokunulmayan yiyecekler, hijyen kuralları nedeniyle tekrar kullanılamamakta ve direkt çöpe gitmektedir.”
Milliyet, iki yıl evvel hususa dikkat çekmiş, büyük besin israfını gündeme taşımıştı
Seçmeli olmalı
“Uzmanlara nazaran serpme kahvaltı, “tüketim” değil, “gösterim” odaklı bir sofradır” diyen Akgül, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu anlayış, porsiyon denetimini yok sayar, geri dönüşü olmayan tabaklar üretir ve sürdürülemez bir tüketim modelini besler. Besin israfıyla gayrette kişisel farkındalık kadar, restoran ve otel üzere işletmelerin de ‘seçmeli kahvaltı’ üzere alternatif sunumlara yönelmesi, bu sorunun tahlilinde kıymetli bir adımdır. Gösterişli sofralar yerine muhtaçlığa nazaran hazırlanmış sade lakin doyurucu kahvaltı modelleri, hem tabiata hem beşere daha büyük hürmet göstergesi olacaktır. Serpme kahvaltılarda sunulan eserlerin büyük kısmı sofraya konulsa da asla tüketilmiyor. Yani aslında çöp olmak üzere hazırlanıyor. Bu hem görgüsüzlük hem de besine erişemeyen insanlara saygısızlıktır.”
Yüzde 50’si çöpte
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı ve Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu Üyesi Ramazan Bingöl de “Serpme kahvaltının yüzde 50’si çöpe gidiyor. Milyarlarca liralık eser heba oluyor. Çöpe giden bir reçel düşün yalnızca reçel çöpe gitmiyor, onu yetiştiren çiftçinin emeği, kullanılan güç, su, yakıt, hepsi boşa gidiyor. Bu büyük bir ulusal kayıptır” dedi.
Restoranlarda hâlâ üç kişi gidip iki kişilik kahvaltı istemenin mümkün olmadığını, bu uygulamanın da değişmesi gerektiğini söyleyen Bingöl, “Şeker hastasına on çeşit reçel geliyor, yemiyor, çöpe gidiyor” diye konuştu.
Kapsamlı çalışma
“İsraf artık yalnızca bir ahlak ya da iktisat sorunu değil, ulusal güvenlik meselesi” diyen Bingöl, “Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu olarak israfla çabaya yönelik kapsamlı bir rapor hazırlıyoruz. Besin bankacılığı, porsiyon kontrolü, yasalar ve yeni uygulamalar için tüm paydaşlarla çalışıyoruz” sözlerini kullandı.
Türkiye’de günde 12 milyon ekmek çöpe gidiyor…
TİSVA’ya göre Türkiye’de besin israfı dikkat cazibeli boyutta…
* Ülkede bir yılda kişi başına çöpe atılan yiyecek ölçüsünün 102 kilogram olduğu varsayım ediliyor.
* Her yıl ortalama 23 milyon ton besin israf ediliyor. Meyve-sebzelerin yaklaşık yüzde 35’i sofraya ulaşamadan kayboluyor ya da çöpe gidiyor.
* İsraf en çok meskenlerde, hizmet bölümünde, perakendede ve dağıtım süreçlerinde görülüyor. Tedarik zinciri ile hasat ve depolama süreçlerindeki kusurlar ve plansızlıklar da israfı artırıyor.
* Türkiye’de her gün yaklaşık 12 milyon ekmek çöpe atılıyor.
Bu yılda 4 milyar 380 milyon ekmek demek…
* Çöpe giden besin ölçüsünün yüzde 5 azaltılması halinde on milyarlarca liralık tasarruf edilebilir. 900 bin ailenin 1 yıllık geçim masrafı karşılanabilir.
Küresel maliyeti 1 trilyon dolar
* Dünyada üretilen besinlerin yaklaşık üçte biri ya kaybediliyor ya da israf ediliyor. Bunun global iktisada maliyeti 1 trilyon dolar.
* 2024 yılında 74 ülkede akut besin güvensizliği yaşayan kişi sayısı yüzde 10 artarak 343 milyon bireye çıktı.
* Her yıl 1.5 milyar ton besin israf ediliyor. Beş tabaktan birisi çöpe gidiyor.
* Dünyada her 11 şahıstan birisi yatağa aç giriyor.
* Günde 25 binden fazla çocuk açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybediyor.
* Dünya genelinde 783 milyonu aşkın insan açlık çekiyor.
