Rap müziğin durdurulamayan yükselişi
Melisa Vardal – Spotify’ın müzik sanayisine şeffaflık getirmek emeliyle her yıl yayınladığı Loud & Clear raporu, bu yıl birinci sefer ülke bazlı ayrıntılarla kamuoyuna sunuldu. Türkiye bilgilerine nazaran 2024’te dijital müzik dinleme oranlarında büyük bir artış yaşanırken rap müziğin dominasyonu bu yıl da sürat kesmeden devam etti. Sanatkarlara yapılan toplam telif ödemesi 2 milyar TL’yi aşarken, 1 milyon TL’nin üzerinde gelir elde eden Türk müzikçilerin sayısı son üç yılda üç katına çıktı. 2023’ün birincisi Semicenk, 799 milyon 720 bin 691 dinlenmeyle üst üste ikinci kere yılın en çok dinlenen sanatkarı olurken rap yüklü birinci 10 listesinde tek başına 10.9 milyon TL telif geliri elde etti. Datalara göre yıl boyunca Türkiye’de en çok dinlenen 10 sanatkarın 6’sı direkt rap sahnesinden, kalan isimlerin birçok da arabesk-pop yahut rap ile harmanlanmış çeşitlerde üretim yapan müzisyenlerden oluşuyor.
Rock listede yok
2022’de Spotify Türkiye listelerinde Ezhel, UZI, Sefo, Mabel Matiz, Güneş, Reynmen, Buyruk Can İğrek, cakal ve Hadise üzere isimler birinci 10’da yer alırken, bu tablo 2023’te kıymetli ölçüde değişti. O yılın tepesine Semicenk otururken onu UZI, Sezen Aksu, Lvbel C5, Motive ve BLOK3 izledi. Spotify tıpkı yıl Türkiye’de son 10 yılın en çok dinlenen sanatkarlarını da açıklamıştı. Birinci sırada Ezhel yer alırken onu UZI, Sezen Aksu, Sagopa Kajmer, Duman, çakal, Lvbel C5, Buyruk Can İğrek, Yüzyüzeyken Konuşuruz ve Dolu Kadehi Karşıt Tut takip etti. Ancak 2024’te açıklanan birinci 100 listesinde rock, Anadolu rock ya da metal üzere tipler kendine yer bulamadı. Geçen yıl ise rap müzik tam manasıyla hâkimiyet kurdu. Bu dönüşümle birlikte gözler artık 2025 listelerinde. Yeni yılda listeye kimlerin gireceği, pop müziğin yine ivme kazanıp kazanamayacağı ya da rap’in çeşitlenerek yükselişini sürdürüp sürdüremeyeceği şimdiden merak konusu. Rap müziğin tepe seyahatini Suzan Somalı Sönmez ile Mehmet Tez ile konuştuk.
“Rap artık bir müzik çeşidi değil, bir söz biçimi”
Suzan Somalı Sönmez – Türkiye’de müzik dinleme alışkanlıklarında esaslı bir dönüşüm yaşandığını görüyoruz. Pop müzikte yenilikten uzaklaşılması hatta tekrara düşülmesi, genç dinleyiciyi daha dinamik ve deneysel tiplere yöneltti. Rap, bu boşluğu doldurmakla kalmadı müziğin merkezine yerleşti. Rap müzik artık yalnızca bir çeşit değil; bilhassa Z nesli ve Alfa jenerasyonu için bir kültürel söz biçimi ve bir yaratıcı alan. Aşk, öfke, özgürlük, toplumsal ve ekonomik baskılar üzere temalar direkt ve filtresiz bir biçimde lisana getiriliyor. Bu da genç dinleyicilerle daha derin ve güçlü bir bağ kurulmasını sağlıyor. Yeni kuşak Türk rapçileri Anadolu ezgileri ile trap, drill ve lo-fi üzere üniversal altyapıları harmanlıyorlar ve hem yerli hem de küresel dinleyiciye hitap eden bir müzik lisanı ortaya çıkıyor. Dijital platformların bağımsız rap sanatkarlarının keşfedilmesini kolaylaştırması da çok kıymetli bir etken. İşleyiş büsbütün farklı. Plak şirketine, dağıtımcıya, menajere, halkla ilgiler uzmanına gereksinim yok. Toplumsal medyada viral olan bir modül, birkaç gün içinde Spotify listelerine girebiliyor ve müzisyen ile dinleyici ortasındaki bu aracısız alaka sayesinde gerçekleşen süratli yayılma rap müziğin erişimini katlıyor.
“Arabesk rap şu an en tanınan alt tür”
Mehmet Tez – Türkçe rapte lisan ve kıssalar toplumun geniş kısmının genel kültürünü ve hayatını daha fazla ve güçlü bir biçimde yansıtıyor. Pop ve rock’ta söylenemeyenler rap’te tabir ediliyor. Rapçilerin fakir bölümlerden gelip güçlü olma öyküleri ve çabaları dinleyicide karşılık buluyor. Rap yeraltında alternatif ortamlarda gelişti ve toplumsal medyada patladı. Bu platformlar genele hitap etme durumunda olan mecralarda yani televizyon ve radyolarda kendine alan bulan pop üzere sivri yanlarını törpülemek durumunda kalmadılar. Öte yandan dinleyicinin kulağı vakit içinde rapi benimsedi. En değerlisi rapçiler arabeski çok düzgün kullandılar. 1970’lerden bu yana kendine farklı müzik tipleri altında daima yer bulan arabesk bugün arabesk rap olarak varlığını sürdürüyor. Stream sayıları açısından bakılırsa arabesk rapin en tanınan rap çeşidi olduğu görülür. Türkçe rap son yıllarda drill ile yeni bir yükselişe geçti. Bu old school rap’e nazaran daha sert ve eklektik bir alt tıp. Türkçe rap dinamik bir biçimde kendini geliştiriyor ve dinleyicisiyle yakın bir bağ kurabiliyor. Bugün Türkçe rap pek çok çeşidi olan dinamik bir alan. Yekpare bir Türkçe rap sahnesinden kelam edemeyiz artık.
