15. yılda 15 bildiri

UN Women Türkiye Ülke Yöneticisi Maryse Guimond, yıldönümü vesilesiyle yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“Bu yıl, toplumsal cinsiyet eşitliği ve bayanların güçlenmesi için bugüne kadar kabul edilmiş en vizyoner global yol haritası olan Pekin Deklarasyonu ve Hareket Platformu’nun 30’uncu yılı. Lakin bu tarihi yıldönümünde, bayan hakları alanında bugüne kadar elde edilen ilerlemelerin kaybedilme riski ile karşı karşıyayız. Şiddet, yoksulluk, çatışmalar ve ayrımcılık dünyada milyonlarca bayanın ve kız çocuğunun hayatını etkiliyor. UN Women olarak 15’inci yılımızı kutlarken, başta Türkiye olmak üzere dünyadaki tüm bayanlar ve kız çocukları için çalışmaya ve eşitliğe giden yolda ilerlemeyi hızlandırmaya yönelik kararlılığımızı bir defa daha yineliyoruz.”

Küresel aksiyon çağrısı

UN Women, toplumsal cinsiyet eşitliğini ilerletmek ve bayan haklarını garanti altına almak gayesiyle 15 unsurluk global bir hareket davetinde bulunuyor.

1-) Bayan haklarındaki gerilemeyi durdur: Her dört ülkeden birinde bayan haklarında gerileme var. Tüm bayanlar ve kız çocukları için elde edilen kazanımların korunması için siyasi irade kural. Tüzel, siyasi ve mali sistemler toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklemeli.

2-) Çatışmaları sonlandır: Yaklaşık 612 milyon bayan ve kız çocuğu, çatışma bölgelerinin yakınında yaşıyor. Bu sayı, on yıl öncesine kıyasla yüzde 50’den fazla artış gösterdi. Çatışmaların önlenmesine, arabuluculuğa ve barış inşasına yönelik yatırımlar artırılmalı.

3-) Bayanların barış süreçlerine iştirakini güçlendir: Bayanların dahil olduğu barış süreçleri daha kalıcı sonuçlar veriyor. Lakin 2020-2023 yılları ortasında yürütülen barış görüşmelerinin 10’da 8’inde, arabuluculuk süreçlerinin ise 10’da 7’sinde hiç bayan yer almadı. Tüm ilgili aktörler, bayanların barış süreçlerine tam, eşit ve faal iştirakini sağlama istikametindeki global taahhütlere uymalı.

4-) Yoksulluğu ortadan kaldır: Her 10 bayandan ve kız çocuğundan biri çok yoksulluk içinde yaşıyor. Yoksulluğun sona ermesi 137 yıl sürecek. Hükümetler; düşük gelirli ailelere nakit dayanak, fiyatlı doğum müsaadesi ve inançlı emeklilik sistemleri üzere güçlü toplumsal müdafaa siyasetleri hayata geçirmeli.

5-) Besin güvenliğini sağla: Dünyadaki besinin üçte birini üreten küçük ölçekli çiftçilerin birden fazla bayanlardan oluşuyor. Fakat buna karşın, erkeklere kıyasla 47,8 milyon daha fazla bayan kâfi ölçüde besine erişemiyor. Ziraî üretimde fiyat eşitsizliğini kapatacak yasa ve siyasetlerle, besin güvencesizliği yaşayan 45 milyon kişi desteklenebilir.

6-) Bayanlara yönelik şiddeti sonlandır: Dünyada her 10 dakikada bir bayan ya da kız çocuğu, partneri ya da yakını tarafından öldürülüyor. 2023 yılında toplamda 85 bin bayan ve kız çocuğu taammüden öldürüldü. Hükümetler ve kuruluşlar, şiddete karşı maddeleri güçlendirmeli, data toplama sistemlerini güzelleştirmeli ve şiddete karşı odunsuz bir duruş sergilemeli.

7-) Bayanların iktisada erişimini güçlendir: Bayanlar, erkeklerden 2,5 kat daha fazla fiyatsız bakım işi yapıyor. Bu durum bayanların kayıtlı iş gücüne iştirakini önemli formda sınırlıyor. Bakım hizmetlerine yatırım ve beşere yakışır bakım işleri yaratmak, 2035 yılına kadar yaşlı, çocuk ve hasta bakımını kapsayan yaklaşık 300 milyon iş imkanı yaratabilir.

😎 Fiyat eşitsizliğini ortadan kaldır: Bayanlar, eşit bedeldeki işler için hala ortalama yüzde 20 daha az kazanıyor. Bu fark; mesleksel ayrımcılık, bakım sorumlulukları ve süregelen ayrımcılık üzere yapısal nedenlerden kaynaklanıyor. Hükümetler ve patronlar, eşit işe eşit fiyat prensibini hayata geçirmeli, fiyat şeffaflığını sağlamalı ve iş yerindeki ayrımcılığa karşı güçlü yasal tedbirler almalı.

9-) Gezegeni koru: İklim krizleri, 2050 yılına kadar 158 milyon bayan ve kız çocuğunu daha çok yoksulluğa sürükleyebilir. Buna karşın, etraf bakanlarının yalnızca yüzde 28’i bayan. Halbuki araştırmalar, bayan liderliğinin iklim siyasetlerini daha tesirli hale getirdiğini gösteriyor. Bayanların iklim liderliğinde eşit temsil sağlanmalı, toplumsal cinsiyete hassas iklim siyasetlerine yatırım artırılmalı ve bayanların öncülük ettiği tahliller desteklenmeli.

10-) Bayanların siyasi temsili ve liderliğini artır: Dünyada milletvekillerinin yaklaşık yüzde 75’i erkek. 103 ülkede ise hiç kadın devlet başkanı bulunmuyor. Bu ilerleme süratiyle üst seviye liderlikte eşitliğe ulaşmak 130 yıl sürecek. Bayanların liderlik durumlarında yer almasını engelleyen kalıp yargılarla ve siyasette şiddetle çaba edilmeli.

11-) Ayrımcı yasal çerçeveleri yık: Bayanlar, hala erkeklerin sahip olduğu yasal hakların sadece yüzde 64’üne sahip. Hükümetler, yasal ayrımcılığı ortadan kaldırmalı ve bayanların haklarını garanti altına alan yasal düzenlemelere yatırım yapmalı.

12-) Dijital uçurumu kapat: 2024’te erkekler bayanlardan 277 milyon daha fazla internet kullandı. Dijital cinsiyet uçurumu kapatılmalı; dijital şiddet, taciz üzere teknoloji temelli şiddet biçimleriyle çaba edilmeli.

13-) Eğitimde eşitliği sağla: Dünyada hala 119 milyondan fazla kız çocuğu okula gidemiyor. Genç bayanların yüzde 39’u lise eğitimini tamamlayamıyor. Hükümetler, inançlı ve kapsayıcı öğrenme ortamları oluşturmalı.

14-) Anne vefatlarını durdur: Her gün yaklaşık 800 bayan, önlenebilir gebelik nedenleriyle hayatını kaybediyor. Bu ölümlerin yüzde 61’i çatışmalardan etkilenen 35 ülkede gerçekleşiyor. Hükümetler, inançlı ve erişilebilir üreme sıhhati hizmetlerine yatırım yapmalı ve sıhhat sistemlerini güçlendirmeli.

15-) Eşitlik için finansmanı artır: 2021-2022 yıllarında, resmi kalkınma yardımlarının sırf yüzde 4’ü bayanların güçlenmesi odaklı programlara ayrıldı. Kamu ve özel dal dahil tüm paydaşlar, kimseyi geride bırakmamak ve sürdürülebilir kalkınmayı ilerletmek için toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik yatırımları artırmalı.