Geçmişteki büyük karanlık
İsveç’in dünya çapındaki yıldız oyuncusu Stellan Skarsgard’ın, Karlovy Vary Sinema Festivali’nde İsveç’in usta sinemacısı Ingmar Bergman hakkındaki açıklaması tartışma yarattı. Skarsgard, Bergman’ın 1983 imali İsveç TV sineması “Hustruskolan” ve August Strindberg’in “Ett drömspel” isimli yapıtının 1986 tarihli sahne uyarlamasında onunla çalışmıştı. “Bergman’la olan karmaşık alakamın sebebi, onun pek de âlâ bir adam olmaması. Savaş periyodunda Nazi’ydi ve Hitler ölünce ağlayan bir tek onu tanıyorum. Onu mazur görüyorduk fakat içimden bir ses, diğerlerine karşı çok tuhaf bir bakış açısı olduğunu söylüyordu. Kimi insanların kıymetsiz olduğunu düşünüyordu. Diğerlerini manipüle ederken bunu hissediyordunuz” dedi. Aslında Bergman, Hitler hayranlığını geçmişte itiraf etmişti. 1936’da Almanya’ya öğrenci değişim programıyla gelen genç Bergman, Hitler’in bir mitingde konuşmasını dinlediğinde ondan çok etkilendiğini söylemişti. Toplama kampları ortaya çıkana kadar dayanağını sürdürmüştü.
‘Kötü bir şaka’
Stellan Skarsgard’ın birçok defa birlikte çalıştığı Lars von Trier’in de vakti vaktinde “Ben bir Nazi’yim” ve “Hitler’i anlıyorum” sözleri mevcut. 2011’de “Melancholia” sineması için Cannes Sinema Festivali’nde düzenlediği basın toplantısında “Hitler’i anlıyorum. Mutlaka kimi yanlışlar yaptı ama onu sonunda sığınağında otururken görebiliyorum… Evet, ona biraz da olsa sempati duyuyorum” demişti. Şenlik komitesi reaksiyon gösterince “Nazi değilim” açıklaması yapıp özür dilemişti. Skarsgard’ın bu mevzudaki yorumu “Oradaki herkes onun Nazi olmadığını biliyordu lakin tekrar de bunu manşet olarak kullandılar. Lars yalnızca makûs bir latife yapmıştı” oldu.
Sanat dünyasında Hitler hayranlığı aleni ya da bilinmeyen olarak süregeldi. Bunların en ünlüsü, hiç kuşkusuz sinemacı Leni Riefenstahl’dı. Riefenstahl, Hitler’in gücünü ve iktidarını pekiştiren propaganda sinemalarını yönetti. Başta “İradenin Zaferi” olmak üzere çektiği belgeseller her ne kadar sinema sanatı açısından etkileyici yapıtlar olsa da Riefenstahl’ın, berbatlığın tarafında duruşu hiç unutulmadı.
Nazi ordusuna katılmak istedi
Hitler destekçisi sanatkarlar içerisinde en ünlülerinden biri de “Teneke Trampet”in müellifi, Nobel Edebiyat Mükafatı sahibi Günter Grass’tı. Muharrir, İkinci Dünya Savaşı’nda istekli olarak Nazi ordusuna katıldığını itiraf etmişti. 15 yaşındayken orduya katılmak isteyen lakin kontenjan dolduğu için geri çevrilen Grass, 17 yaşına geldiğinde ise Dresden’deki SS birliğine çağırılmıştı. Gençliğinde Nazi ordusuna katılmakla ilgili bir kuşkusu olmadığını söyleyen müellif, yıllar sonra gerçekleri fark etmediği için kendisini eleştirdiğini söz etmişti.
