‘Mumyanın laneti’ kanseri durdurabilir mi? Ölümcül mantar, hücreleri amaç aldı

Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Mısır’da geçen bir mumya sineması izlediyseniz, ‘mumyanın laneti’ kavramına aşinasınızdır. Bilhassa firavun mezarlarının açılmasıyla birlikte ortaya çıktığına inanılan bu gizemli lanet, hastalık, felaket ve ani ölümlerle ilişkilendirilir. Bu efsane, 1922 yılında İngiliz arkeolog Howard Carter’ın Kahire’de Kral Tutankhamun’un mezarını keşfetmesiyle dünya çapında ün kazandı. Mezarı açan grubun kimi üyelerinin kısa mühlet içinde hastalanması ya da hayatını kaybetmesi, “firavunun laneti” söylentilerini daha da körükledi. Lakin bilim insanları bu olayların doğaüstü değil, biyolojik sebeplere dayandığını savundu.

Mezarların içinde yüzyıllardır izole halde kalan kimi mantar tiplerinin tehlikeli toksinler salgıladığı biliniyor. Bunlardan biri olan ‘aspergillus flavus’, solunduğunda önemli teneffüs sorunlarına, hatta vefata yol açabiliyor. Lakin artık işler bilakis döndü. Son bilimsel çalışmalar, bu ölümcül mantarın birebir vakitte kanserle savaşta güçlü bir müttefik olabileceğini ortaya koydu. Laboratuvar ortamında incelenen aspergillus flavus’un, başta lösemi olmak üzere kimi kanser hücrelerinin büyümesini durdurduğu gözlemlendi. Pekala, yüzyıllardır endişeyle anılan bir ‘lanet’, artık tıbbın hizmetine mi giriyor? Aspergillus flavus kanseri tedavi edebilir mi?

Tutankhamun’un mezarı, Howard Carter tarafından 16 Şubat 1924’te keşfedildi.

KONTROLSÜZ HÜCRE BÜYÜMESİ DURDU

Yakın vakitte Pensilvanya Üniversitesi önderliğindeki bilim insanları tarafından yapılan ve Nature Chemical Biology isimli akademik mecmuada yayımlanan yeni bir çalışmaya nazaran, aspergillus flavus mantarının lösemi üzere kanserleri durdurmada tesirli olabileceği açıklandı. Araştırma grubu, mantardan elde edilen yeni bir molekül sınıfı olan asperigimisinleri izole edip saflaştırdı ve bunları göğüs, karaciğer ve akciğer hücrelerinde yaygın görülen kanser çeşitleri üzerinde test etti. Deneyde kullanılan 4 asperigimisin molekülünden ikisi, rastgele bir modifikasyona tabi tutulmadan bile lösemi hücreleri üzerinde ‘güçlü’ tesir gösterdi.

Ardından devam edilen çalışmalarda araştırmacılar mantarın hücresel sistemi içinde oluşturulan ve modifiye edilen bu moleküllerin, hücre bölünmesinin birtakım sistemlerini engelleyerek kansere neden olan denetimsiz hücre büyümesini durdurduğu görüldü.

ALINTI Rice Üniversitesi, Pittsburgh Üniversitesi, Teksas Üniversitesi, Washington St. Louis Üniversitesi, Baylor Tıp Fakültesi ve Porto Üniversitesi’nden araştırmacıların da dahil olduğu Pensilvanya Üniversitesi takımı, aspergillus flavus mantarını odak alan araştırmalarının eşsiz olduğunu, çünkü mantarlardan fazla bakterilerde daha yaygın incelenen bir peptid sınıfına odaklandığını belirtti.

‘MANTARLAR BİZE PENİSİLİNİ VERDİ’

Pensilvanya Üniversitesi’nde kimya ve biyomoleküler mühendislik ve biyomühendislik alanında misyon yapan Doç. Sherry Gao yaptığı açıklamada, “Mantarlar bize penisilini verdi“ diyerek elde ettikleri sonucun doğal eserlerden elde edilen daha birçok ilacın keşfedilmeyi beklediğini gösterdiğini söyledi.

Genellikle toprakta yaygın bulunan aspergillus flavus’un bilhassa bağışıklık sistemi zayıf bireylerde akciğer enfeksiyonlarına yol açabildiği ve çeşitli tarım eserlerini enfekte edebildiği biliniyor. Biz de yıllardır ‘mumyanın laneti’ olarak bildiğimiz bu mantarı ve kansere dair umut veren bu araştırmayı Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Doktor Tayfun Hancılar’a sorduk.

LANETİN GERİSİNDEKİ BİLİMSEL GERÇEK

Açıklamalarına aspergillus flavus mantarını tanıtarak başlayan Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Doktor Tayfun Hancılar, “Aspergillus flavus mantarının büyüme özelliği nemli kapalı ve karanlık alanlarda olmasıdır. Mumyaların bulunduğu mezarların içi kapalı ve nemli olması nedeniyle mantar üremesi için ülkü bir ortamdır. Mumyalamada kullanılan unsurların çürüme süreci bu mantarların beslenmesi için uygun yer oluşturur. Meşhur piramitleri açan bireylerin lanetlere uğraması bu mantarın solunmasıyla ilgilidir aslında“ dedi.

Toprakta yaygın bulunan aspergillus flavus’un, bilhassa bağışıklık sistemi zayıf şahıslarda akciğer enfeksiyonlarına yol açabileceği ve çeşitli tarım eserlerini enfekte edebileceği biliniyor. Tarım ve tıpta en sık izole edilen küf cinslerinden biri olduğu bilinen bu mantar nasıl oluyor da hem insan sıhhatini tehdit ediyor hem de insan hayatını kurtarabiliyor? Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Doktor Tayfun Hancılar bu bahse şöyle açıklık getirdi:

ALINTI – “İnsanda toksik özellik gösteren unsurların laboratuvar deneylerinde yararlı olduğunu görüyoruz. Mesela ‘paklitaksel’ ismini verdğimiz porsuk ağacının kabuğundan elde edilen bir unsur var. Kişi bu kabuğu tek başına alıp tüketmeye kalkarsa önemli sıhhat sıkıntılarıyla karşılaşabilir. Fakat kanser araştırmalarında paklitakselin etken unsurlarının izole edilerek üretildğini görebiliyoruz. Tıpkı paklitaksel örneğinde gördüğümüz üzere aspergillus flavus olağan şahıslarda akciğer enfeksiyonlarına yol açabilir lakin bunlar laboratuvarda izole edilen deneylerde yararlı olabilir.”

Aspergillus flavus örneği

‘DAHA FAZLA ÇALIŞMAYA GEREKSİNİM VAR’

Kanserle ilgili çalışmalarda en sık rastlanılan yanılgıların, birtakım kültürlerin laboratuvar ortamındaki hücre deneylerinde düzgün sonuç vermesi olduğunu söyleyen Dr. Hancılar, “Bu tarz haberlerde bir virüs ya da mantar yalnızca laboratuvardaki kanserli hücrede tesir gösterdiyse bunu ümit olarak yorumlamamalıyız. Aspergillus flavustan elde edilen bulguların laboratuvar ortamında lösemi üzere birçok kanser hücresinde sonuç verebilir lakin hayvan ve insan deneylerinde bu iddia edildiği üzere bir sonuç vermeyebilir” dedi.

Herkesin kanserin kolay sistemlerle yok edilebileceğini düşündüğünü ileten Dr. Hancılar, “Ancak kanser çok komplike bir hastalıktır. Kanseri kolay bir ilaçla yok etmek kolay olmayabilir. Aspergillus flavus’tan umuyoruz ki faal bir ilaç hususu oluşturulabilir fakat bunu şu an için yorumlamak gerçek değil. Kanserle ilgili ümit veren her bulgunun kesinlikle araştırılması, en akla yatkın olanı olur” diyerek kelamlarını noktaladı.