100 yaşlıdan 16’sı depresyonda! Unutmakla değil unutulmakla başlıyor

Türkiye süratle yaşlanıyor ve bu demografik değişim beraberinde önemli sıhhat tehditlerini de getiriyor. Uzmanlar, yaşlılık periyodunda en sık karşılaşılan iki değerli sorun olan depresyon ve Alzheimer hastalığının, hem bireyler hem de toplum için alarm veriyor. Yapılan araştırmalara nazaran, Türkiye’de her 100 yaşlıdan 16’sı depresyonla gayret ediyor. Lakin bu durum birçok vakit “yaşlılığın doğal hali” üzere görülerek göz gerisi ediliyor. Halbuki uzmanlar, ihmal edilen depresyon hadiseleri vakitle demansa ve Alzheimer’a taban hazırlayağını söylüyor. Prof. Dr. Işın Baral Kulaksızoğlu’na nazaran, toplumda yaşlıların sessizliğe bürünmesi, hayattan çekilmesi birçok vakit olağan karşılanıyor. Kulaksızoğlu, yaşlı bireylerin üretmeye, toplumsallaşmaya ve ömürden keyif almaya devam etmelerinin hem zihinsel hem de bedensel sıhhat açısından büyük kıymet taşıdığını vurguluyor. Prof. Dr. Kulaksızoğlu, “70-80 yaşındaki bireyler de en az 50-60 yaşındaki beşerler üzere hayatın içinde olmalı. Gezmeli, gülmeli, üretmeli, hayatla bağını koparmamalı. Sessizce köşesinde oturan yaşlıyı olağan görmek büyük bir hata” diyor.

Depresyona yer hazırlıyor

“Beyindeki değişimler ve ömür olayları depresyona yer hazırlıyor” diyen Prof. Dr. Kulaksızoğlu, şunları anlattı: “Hem beyin kimyasındaki bozulmalar, beyindeki küçülme ve yıpranmalar, hem de tüm hayat boyunca gelişen ruhsal travmaları yer alıyor. Eş kaybı, sıhhat problemleri, aile içi bağlantı sıkıntılar, doğal afetler, maddi kayıplar üzere olayların yanı sıra, diyabet, tiroid sorunları, kansızlık, kanser ve parkinson, inme üzere nörolojik hastalıklar ayrıyeten görme ve işitme kaybı üzere fizikî hastalıklar da depresyonu tetikleyebiliyor.”

İyi tedavi edilmezse…

Türkiye’de yapılan 1000 kişilik bir çalışmada yaşlılık depresyonu sıklığı yüzde 16 olarak saptandı. Prof. Dr. Kulaksızoğlu, şunları söylüyor:

“Yaşlı bireylerde gözden kaçan ya da uygun tedavi edilemeyen depresyon Alzheimer demansı üzere hastalıklarında gelişimine yer hazırlar. Depresyon yaşayan yaşlı kendini günlük hayattan çeker içine kapanır yürümek istemez, hareket emez yemek yemez kendini ihmal eder. Bu da birçok fizikî hastalığın kötüleşmesine neden olur.

Plan yapmalı

Orta yaşlardan itibaren plan yapmalı, ileri yaşlarda ne yapacaklarına dair düşünmeli, hobiler, toplumsal alakalar ve fizikî aktiviteler geliştirmeli. Emeklilik sonrası ne yapacağını bilemeyip boşluğa düşen çok var. Meğer yaşlılık da plan gerektirir. Tahta oymak, örgü örmek, üzere hobilerin olması, aile yahut dostlarla sık vakit geçirmek, spor ve hareketi ihmal etmemek sağlıklı bu dönem için kıymetli.”

Günde 45 dakika yürümeli

“Orta yaşlardan itibaren yapılan nizamlı antrenman, sağlıklı beslenme ve hastalıkların düzgün takibi zihinsel olarak faal olmak depresyonu önlemede kıymetli.Günde 40-45 dakikalık yürüyüş, hafif plates ya da yoga üzere aktiviteler, ve toplumsal hayatı devam ettirmek de kıymetli.”

‘Zaten yaşlı’ dememeli

Depresyonun belirtileri ortasında mutsuzluk, hayattan keyif alamama, uykusuzluk, iştahsızlık, ilgi kaybı üzere durumların olduğunun altını çizen Prof. Işın Baral Kulaksızoğlu “Zaten yaşlı, bu türlü olması normal’ demenin tehlikeli olduğu uyarısı yaptı. Kulaksızoğlu, “Bu yaklaşım hem depresyonun ilerlemesine hem de demans ve Alzheimer riskinin artmasına neden olur” diyor. Prof. Kulaksızoğlu, yaşlılık depresyonunun tedavisinin mümkün olduğunun altını çizerek, yaşlıların psikiyatri takviyesinden çekinmemeleri gerektiğini vurguluyor: “Bu bir yazgı değil. Yaşlılık depresyonunu başarılı biçimde yönetmek mümkün. Yaşlılık periyodu de keyifli ve keyifle geçirilmesi gereken bir ömür evresidir.”

‘Türkiye’de 1 milyon hasta var’

Türkiye Alzheimer Derneği Lideri Prof. Dr. Başar Bilgiç, Alzheimer hastalığının yalnızca bireyleri değil, aileleri ve sıhhat sistemini de derinden etkileyen büyük bir tehdit haline geldiğini vurguluyor. Prof. Bilgiç, hastalığın seyri, risk faktörleri ve alınabilecek tedbirlerle ilgili değerli açıklamalarda bulundu. Prof. Bilgiç’e göre, Alzheimer hastalığı yaşlılık periyodunda en sık görülen ve bireyde en fazla fonksiyon kaybına neden olan hastalıkların başında geliyor. Bilhassa ileri yaş kümelerinde hastalığın görülme sıklığı süratle artıyor. Prof. Dr. Bilgiç, şunları söylüyor:

“65 yaşından sonra Alzheimer görülme riski her 5 yılda bir 2 katına çıkıyor. 90’lı yaşlara gelindiğinde bu oran neredeyse yüzde 50’ye ulaşıyor. Hasebiyle yaş, Alzheimer için en büyük risk faktörü.Türkiye’de günümüzde yaklaşık 700 bin Alzheimer, 300 bin civarında da başka demans çeşitlerine sahip hasta bulunuyor. Bu yalnızca buzdağının görünen kısmı. Türkiye süratle yaşlanan bir ülke. Şayet bugünkü süratle devam edersek, 2050 yılında bu sayı iki katına çıkacak. Yani Türkiye’de 2 milyondan fazla demans hastası olacak.

Risk azaltılabilir

Alzheimer’dan büsbütün korunmak mümkün değil tahminen ancak riski önemli halde azaltmak mümkün. En kıymetlisi, Alzheirmer risk faktörlerinin yaklaşık yüzde 40-45’i önlenebilir nitelikte, yani modifiye edilebilir. Bu da demektir ki ömür şeklimizle, eğitimle, beslenmeyle, toplumsal hayatla bu hastalıktan korunabiliriz” diyen Prof. Dr. Bilgiç, “Eğitim seviyesi en güçlü gözetici faktörlerden biri. Beşerler ne kadar eğitimliyse, Alzheimer riski o kadar azalıyor. Bu nedenle eğitime yapılan yatırım birebir vakitte yaşlılıkta sıhhat yatırımına dönüşür. Devlet siyaseti olarak eğitim teşvik edilmeli. Öte yandan beslenme ve toplumsal hayatta çok değerli. Alzheimer hastalığının temelleri aslında orta yaşlarda atılıyor. Yaşlılık gelmeden evvel geçirdiğimiz bu periyot, ilerideki riskimizi büyük ölçüde belirliyor. Bilhassa orta yaşta yüksek kolesterol seviyeleri, hipertansiyon üzere damar sıhhatini bozan durumlar Alzheimer riskini önemli formda artırıyor. Tıpkı halde, işitme kaybı da çok değerli. Orta yaşlarda başlayan işitme kaybı tedavi edilmezse, yaşlılıkta Alzheimer riskini bariz formda yükseltiyor.

Sağlıklı beslenme

Sağlıklı beslenme ve pak hava üzere faktörler de Alzheimer riskini etkiliyor. Bunlar yalnızca bireyin değil, toplumun tamamını ilgilendiren problemler. Yani Alzheimer’dan korunma sorunu tıpkı vakitte bir kamu sıhhati sorunudur.

Öte yandan, Akdeniz diyeti, Alzheimer’dan hami tesiri kanıtlanmış bir modeldir. Bol zerzevat, meyve, balık, zeytinyağı, az kırmızı et… Bunlar beyin sıhhatine düzgün geliyor. Fizikî aktivite de çok kıymetli. Hareket etmek yalnızca vücut için değil, beyin için de hamidir.

Orta yaşta başlayın

Orta yaşta depresyon yaşıyorsanız ve bunu tedavi ettirmiyorsanız, bu da değerli bir risk faktörüdür. Depresyon tedavi edilebilen bir hastalıktır ve ciddiye alınmalıdır. Tıpkı formda obezite ve hareketsizlik de Alzheimer riskini artırıyor. Bu nedenle sağlıklı bir hayat üslubu orta yaşta başlatılmalı.”

‘Yalnızlık riskini artırıyor’

Sosyallik, Alzheimer’dan korunmanın bir öteki kıymetli ögesi. Prof. Bilgiç, yalnızlıkla mücadele edilmesi gerektiğinin altını çizerek, “İnsan toplumsal bir varlıktır. Toplumsal hayattan kopmuş, izole yaşayan bireylerde Alzheimer riski önemli halde artıyor. Bilhassa yalnız yaşayan yaşlıların sayısı Türkiye’de giderek artıyor. Bu çok önemli bir risk faktörü. Bu noktada belediyelere ve lokal idarelere büyük misyon düşüyor. Toplumsal hayatın içinde olmak, beşerlerle vakit geçirmek, zihinsel ihtarım sağlayan aktivitelerde bulunmak Alzheimer’dan korunmak için çok tesirli. Aksine, yalnız ve izole bir hayat şekli, riski önemli halde artırıyor. Yaşlı bireylerin toplumsal hayata iştirakini artırmak için kurslar, etkinlikler ve toplumsallaşma projeleri geliştirilebilir.”