Coğrafya demansın da mukadderatı
Hilal Öztürk / Haber Merkezi – Veteranlar Sıhhat İdaresin sistemine kayıtlı ABD’deki 1 milyon 268 bin 599 yaşlı birey incelendi ve demans hastalığına neden olan; kalp-damar hastalığı, fizikî ve zihinsel aktivite düşüklüğü ve beslenme üzere bir çok etkene, bir yenisini ekledi; coğrafya. Yaşanan bölgenin demans riskini artırdığı belirlendi. Milliyet uzmanlarına sordu…
Çevresel stres
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Barış Topçular, ABD’de farklı bölgeler ortasında besbelli demans oranı farkları saptanmasının beynin yalnızca ferdi değil, toplumsal seviyede de etkilendiğini bir kere daha ortaya koyduğunu söyledi. Topçular, “Sağlık hizmetlerine erişim, eğitim seviyesi, ömür şekli, damar sıhhatini etkileyen beslenme ve fizikî aktivite imkanları üzere faktörlerin bir bölgedeki nörolojik hastalık riskini direkt etkileyebilir. Çevresel gerilim, hava kirliliği ve kronik hastalık yükü üzere toplumsal belirleyiciler de vakitle bilişsel rezervi azaltarak demansa taban hazırlayabilir. Demansa yönelik halk sıhhati stratejilerinin ‘herkese aynı’ yaklaşımla değil, bölgesel farklılıkları da dikkate alınmalı” dedi.
‘Düşük eğitim düzeyi de etkili’
Nöroloji Uzmanı Doktor Vugar Jafar, The Lancet Komisyonu’nun demans tedbire, müdahale ve bakım raporu, demans olaylarının yüzde 40’ına kadarının değiştirilebilir risk faktörlerine atfedilebileceğini öne sürdüğünü belirterek, demansı etkileyen faktörleri sıraladı:
■ Sosyoekonomik durum: Gelişmiş ülkelerde ömür mühleti daha uzun olduğundan yaşlı nüfus daha fazla ve demans sıklığı daha yüksek. Erken teşhis, eğitim düzeyi ve sıhhat hizmetlerine erişimin âlâ olması demansın idaresinde daha tesirli.
■ Eğitim düzeyi: Düşük eğitim düzeyi, bilişsel rezervin düşük olmasına neden olmaktadır. Bu durum, demans gelişme riskini artırabilir. Eğitim seviyesi düşük bölgelerde Alzheimer tipi demans daha erken yaşta ve daha sık görülebilir.
■ Genetik ve etnik faktörler: Bazı toplumlarda genetik yatkınlık daha yüksektir. Örneğin, ApoE4 geni taşıyan bireylerde Alzheimer riski daha fazla.
■ Hayat şekli: Yüksek tansiyon, diyabet, obezite kimi bölgelerde daha yaygındır ve vasküler demans riskini artırabilir.
■ Çevresel faktörler: Hava kirliliği, ağır metal maruziyeti üzere çevresel etkiler beyin sıhhatini olumsuz etkileyebilir.
‘Çevre, sıhhati destekleyici’
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Burcu Altunrende, “Kalp-damar sıhhatini korumak, nizamlı fizikî aktivite yapmak, istikrarlı ve Akdeniz tipi bir beslenme sistemi benimsemek, zihinsel aktivitelerle beyni etkin tutmak, sağlıklı uyku sisteminin olması ve toplumsal bağları sürdürmek bu hastalığa karşı hami tesir gösterebilir. Hhipertansiyon, diyabetin kontrol altında tutulması, sigara ve çok alkol tüketiminden kaçınılması da demans riskini azaltmada tesirli stratejiler ortasında yer alır” dedi.
