Hepimiz içerik olduk
Sosyal medya hayatımızın merkezine oturmuş durumda. Beğenilmek, izlenmek, paylaşılmak, artık sadece bir paylaşımın konusu değil, bir muvaffakiyet ölçütü. Fakat bu görünürlüğün bedeli her geçen gün ağırlaşıyor. Bilhassa gençler, toplumsal medya algoritmalarının şekillendirdiği yapay bir dünyada, gerçeklikle bağını koparıyor. Ruh sıhhati, fizikî sıhhat, etik kıymetler ve hatta hayatlar, bu dijital yarışta göz nazaran göre feda ediliyor. Son yıllarda toplumsal medyada izlenme uğruna yapılan pek çok içerik insan hayatını tehdit eder hale geldi. TikTok’ta mukbang (kamera karşısında abartılı yemek yeme) görüntüleriyle tanınan Efecan Kültür ya da Nihal Candan’ı vefatı akabinde yapılanlar bu tehlikenin yalnızca iki örneği.
‘Mutluluklar sponsorlu’
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan, toplumsal medya fenomenlerinin görünürlük uğruna fizikî ve ruhsal sıhhatlerini tehlikeye attıklarını belirtti. Erdoğan, “Tehlikeli meydan okumalar, absürt içerikler, hoşluk uğruna sıhhati tehdit eden uygulamalar” üzere örneklerin, dijital dünyanın tehlikeli yüzü olduğunu söyledi. “Kendin olmak değil, tıklanabilir olmak önemli” diyen Erdoğan, fenomenlerin uç davranışlarla dikkat çekmeye çalıştığını, markaların da “skandal prim yapıyor” anlayışıyla bu şahıslarla iş birliklerine girdiğini vurguladı.
Prof. Erdoğan’a nazaran, olağanda utanılacak davranışlar pazarlanabilir hale geliyor. Daima yeni içerik üretme baskısının fenomenlerde tükenmişlik yarattığını belirten Prof. Dr. Erdoğan, “İçten hislerle yapılan paylaşımlar vakitle yapaylaşıyor. Kahkahalar yapmacık, göz yaşları kurgu, mutluluklar sponsorlu oluyor” dedi. Bu sorunun yalnızca ruhsal meseleleri olan birkaç kişinin davranışıyla hudutlu olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Erdoğan, “İnsanların pahalarını beğeni sayısıyla ölçen bir nizam kurduk. Toplumsal olarak görünmez bir uğraş içindeyiz. Hepimiz tıpkı fenomenler üzere kendi çapımızda daha fazla takipçi ve beğeni almak için gayret ediyoruz. Bu çarkı durdurmak sıkıntı. Zira, bu dijital iktisatta insan değil, içerik kıymetli. Ne izlediğimizi, neye bedel verdiğimizi sorgulamadıkça bu sistem değişmez. Zira sistemden içerik üreticileri kadar biz izleyiciler de sorumluyuz” dedi.
‘Kıyaslama tetikliyor’
Klinik Psikolog Doç. Dr. Gizem Akcan, “Özellikle kadınlarda sosyal medyada karşılaşılan bağlarla kendini kıyaslama hali çok yaygın, ‘Benim neyim eksik?’ fikrine yol açıyor. Bu, değersizlik ve yetersizlik patolojisini tetikliyor. Kendini gerçek hayatta kıymetsiz hisseden birey, toplumsal medyada ilgi gördükçe varlık hissetmeye başlıyor. Beğenilmek bir gereksinimden çıkıp bağımlılığa dönüşüyor. İçerik üretmek, dikkat çekmek, duygusal onay almak bir tıp hayatta kalma haline evriliyor.”
‘Acılar bile performansa dönüştü’
Sosyal medyada acının bile performansa dönüştüğünü belirten Doç. Dr. Gizem Akcan, şunları dedi: “Yakınını kaybeden birinin 2 gün sonra görüntü çekip helva kavurması, hastanede ağır bir hasta ile fotoğrafı sosyal medyada reklam linki ekleyip paylaşmak hislerin bile pazarlanabildiğini gösteriyor. Bugün beşerler üzgün olduklarını bile ispat etmek zorundaymış üzere hissediyor. Bir yanda ekonomik zorluklar ve hayatın gerçekleri, öte yanda filtrelenmiş, lüks, memnun hayatlar. Bu uçurum ümitsizlik, sonluluk, içe çekilmeye kadar giden ağır ruhsal süreçler doğurabiliyor. Topluca yaşadığımız bir travma var.”
