‘Yemek pişirmek ihtilal ve yaratımdır’
SERAY ŞAHİNLER- Dondurmaya düşkünlüğüyle bilinen, çikolatalı milkshake hayranı Fidel Castro, ‘ekmek-patates-çay’ diyen Marx, et ve balık seven ‘vejetaryen’ Voltaire, Türk tarzı et yemeği pişiren Oliver Cromwell… İsmini tarihe yazdıran başkanların hayat kıssalarında yeme-içme zevklerine pek rastlanmaz. Meğer hayatı savaşta ya da sarayda geçen devlet adamları ve kumandanların kendine has mutfak kültürlerinde kayıtlara geçen pek çok ayrıntı var.
Martin Luther King, yemek masasında
Gazeteci-yazar Umur Talu ve Muharrir Bengi Başaran’ın birlikte kaleme aldığı “Devrim Mutfağı” isimli kitap, şaşırtan bilgiler eşliğinde okuru başkanların sofrasına davet ediyor. Kafka Kitap etiketiyle yayımlanan bu kapsamlı çalışmada, sofrada bu defa hak, adalet, inanç, ihtilal, direnç var.
Yazar Marquez, Fidel Castro’nun bir pazar günü 18 top dondurma yediğine şahit olduğunu söylüyor.
Simone de Beauvoir’un “Yemek pişirmek ihtilal ve yaratımdır” kelamlarıyla açılan sayfalarda Lenin’den Napolyon’a, Marx’tan Engels’e, Fidel Castro’dan Atatürk’e kadar birçok önderin hem sevdiği yemekleri hem sofra kültürlerinde olmazsa olmazlarını öğreniyoruz.
İşçi sınıfının anası Mother Jones son doğum günü kutlamasında
Yemek de sınıfsal
Tarihin en süratli yiyen imparatoru Napolyon Bonapart “Masada çok vakit geçirirsem bu iktidarın istismarı olur” deyip süratli hızlı yiyip masadan kalkarmış. Akdeniz mutfağı lezzetleriyle donatılan sofradaki tek koşul sarımsak yasağı. Hurma ise Napolyon’un favori tatlılarından. “İnsan, tüm insanlığa ömrün temel ihtiyaçlarını sağlayacak kaynaklara ve bilimsel bilgiye sahipken neden rastgele bir ülkede, rastgele bir kentte, rastgele bir sofrada açlık ve mahrumluk olsun ki” sorusunu soran ve sorduran Martin Luther King’in öldürülmeden kısa müddet evvelki fotoğrafı da bir yemek masasında çekiliyor. Her sabah 05.00’te ibadet için güne başlayan Malcolm X’in günde bir öğün yemek yediğini, en çok bezelye yetiştirmeyi sevdiğini öğreniyoruz kitaptan. O da tıpkı King üzere suikasta uğramadan evvel son fotoğraflarından birinde çocuklarıyla mutfakta görülüyor.
Her şey üzere yemek de sınıfsal bir mevzu. Kitap, önderlerin hayat öyküleri, yemek zevkleri ve tercihleriyle burada yeme hakkının, açlığın, ekmeğin bir ihtilale nasıl dönüşebileceğini de Fransız İhtilali üzerinden de yorumluyor. Gün sonunda ise dünya tarihinin kısırdöngüsü içinde, savaşların yüzyıllardır devam ettiği coğrafyalarda karnı tokların vicdanına sesleniyor.
Umur Talu, “Yaklaşık 40 civarında devrimci düşünür ve önderin mutfakla, sofrayla bağını aktardık. Nihayetinde de hepsi için ikişer tanım koyduk” derken Bengi Başaran ise “Kitapta önderlerin mutfak alışkınları, yemek kültürleriyle ilgileri ve bunun nasıl formlandığı ön planda. Yemek ve mutfak çok disiplinler ortası bir husus. Cinsiyet eşitliği, toplumsal eşitlik üzere hususlarla ilgili bilgilerin de bulunduğunu düşünüyoruz” sözlerini kullandı.
Cumhuriyet sofrası
Liderlerin sofrası deyince akla gelen en sembolik manzara Atatürk’ün davetlerdeki o şık, asil ve şık pozları… Kitabın kapanışı da Cumhuriyet devrimlerinin lideri Atatürk ile yapılıyor. Bir akademi üzere olan Atatürk sofraları, devlet adamlarına verilen davetlerden, paşanın menüsünde yer alan yiyecek ve içeceklere uzanıyor. Paşa’nın son günlerinde ise menüsünde genelde mısır, pilav, bamya, havuç püresi, patates, patlıcan, ayran var. Savlara nazaran Atatürk son günlerinde hiç tatmamış olduğu enginarı yemek istiyor ama mevsimi olmadığı için enginar bulunamıyor. Kahvaltıda iki yumurtalı omlet seven paşanın günde 15 fincan kahve içtiği de not düşülmüş.
