Uzmanlar, ‘İran’ın yeni atılımı ne olacak?’ sorusunu Milliyet’e kıymetlendirdi: İran’ın karşılığı direkt Amerika’ya olacaktır

Aslıhan Altay Karataş – İsrail-İran ortasındaki çatışmalar, ABD’nin İran’daki Fordo, Natanz ve İsfahan nükleer tesislerini vurmasıyla farklı bir boyut kazandı. Uzmanlar, ABD saldırısının İran rejimini nasıl etkileyeceğini, İran’ın ABD’ye nasıl bir reaksiyon vereceğini, İran’ın bundan sonraki devirde kendini daha fazla izole eden bir siyaset üslubunu benimseyip benimsemeyeceğini ve İran’ın mevcut füze stoğuyla taarruzları ne kadar sürdürebileceğini Milliyet’e kıymetlendirdi: 

‘Dayanışmayı güçlendirir’ 

Dr. Hazar Vural: (İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi): “ABD saldırısı aslında İran’ın daima olmasını beklediği ve hazırlandığı bir durumdu. Lakin Amerika’nın sert güçle dahil olması, içeride yarattığı tahribatlar İranlılar ortasında bir konsolidasyon sağlar. Münasebetiyle içerideki dayanışmayı güçlendirecek bir atılım olarak da okunabilir. İsrail’in atakları İran’ın stratejik varlıklarına ve sivil noktalara düzenlemesi, İran’ı geriye götürmeye yönelik İran toplumuna yönelik bir atak olarak görülüyor. İran’ın vereceği karşılık direkt Amerika’ya, Amerikan varlıklarına yönelik olacaktır. Birinci etapta ABD üslerinin gaye olması beklenebilir. Hürmüz de doğal ki stratejik bir kart. 

‘İran masadan kalkmaz’ 

İran diplomasiyi kullanma noktasında geri adım atamaz, zira ‘masadan ben kalkmadım’ diyor. İran hem sert güçle karşılığına devam edecek hem de uygun kurallar oluştuğu takdirde, tahminen Türkiye’nin arabuluculuğunda müzakereler olabilir. Rusya ve Çin’in söylemsel olarak İran’a dayanağı, milletlerarası örgütlerdeki birliktelikleri mevcut, ama içinde bulunduğumuz vakit diliminde hiçbir devlet, öbür bir devlet için savaşa girmez, o bir evvelki yüzyılda kaldı. İran’ın elinde supersonik, gelişmiş füze sistemleri var. Gördük ki İran, İsrail’de her noktayı kendi füzeleriyle vurabiliyor. 10 binden fazla balistik füzesi olduğu düşünülüyor ve üretim sınırları, stokları bilhassa yerin altında olmak üzere çalışabiliyor. Yani üstten bombalamakla İran’ın füze üretimini tam olarak durduramıyorsunuz. İran bilhassa Siccil füze sistemiyle gösterdi ki, ‘istersem 2 bin kilometrenin ötesine geçebilme kapasitem var.’ Aslında bu Amerika’ya da bir bildiriydi.” 

‘Rejim zayıflar’ 

Prof.Dr.Hüsamettin İnaç: (Dumlupınar Üniversitesi İİBF Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı): “Amerika’nın istediği şey rejimi değiştirmekten fazla dönüştürmek, yani ben burada rejimin gitgide zayıflayacağı kanaatindeyim. Amerika ve İsrail’in ortak bir planı var, o da daha çok İhtilal Muhafızları içerisinde batılı ve seküler kısmı güçlendirerek bir darbe yaptırmak şeklinde, sanırım gelişmeler bu istikamette ilerleyecek üzere.

Batı yanlısı muhalefet 

İran yalnız bir devlet. Putin, bu süreci Ukrayna ismine bir alternatif avantaja dönüştürmek uğraşında. Çin de, en büyük tedarikçisi İran olmasına karşın, askeri manada kendini göstermek üzere bir siyaset izlemiyor. İran’ın tek devası, bir formda müzakere masasına oturmak olacaktır. Amerikan idaresi de İran içerisinde Hasan Manevî, Ali Laricani üzere yahut 2009’da Yeşil Hareketi başlatan Mir Hüseyin Musavi üzere isimlerle yakında önemli bir temas içerisine girecek. Bunların İran toplumunda bir karşılığı var ve bu aktörleri kullanarak liberal ve batı yanlısı muhalefeti harekete geçirecek bir süreç işleyecektir.” 

‘İran kolay lokma değil’ 

Emekli Büyükelçi Ümit Pamir: Olaylar, gerek Amerika’nın gerek baştan beri İsrail’in İran’ın gücünü tam hesaplayamadıklarını gösteriyor. İran çok kolay bir lokma değil, çok geniş derinliği olan bir ülke. Hem tarihî derinliği hem kültürel derinliği var, o denli bir yudumda yutulacak bir ülke değil. İran’da her şeye karşın 1979’dan beri iktidarda olan güçlü bir rejim var. Tahminen halkta memnuniyetsizlik var, fakat halktaki memnuniyetsizliğin bu vesileyle ortaya çıkacağını zannetmiyorum. 

Hamaney irtibatı kesti

Amerikan “New York Times” (NYT) gazetesinin haberine nazaran, Hamaney, İsrail tarafından suikastla gaye alınma telaşıyla bilinmeyen bir sığınağa çekildi. 86 yaşındaki Hamaney’in, bir İsrail akınında öldürülme muhtemelliğine karşı, 3 din adamını halef olarak belirlediği, ayrıyeten askeri komuta zinciri içinde de yedek atamalar yaptığı argüman ediliyor. Habere nazaran, İran İstihbarat Bakanlığı’nın, tüm üst seviye hükümet ve ordu yetkililerine yeraltında kalmaları talimatı verdiği bildirildi. Mümkün maksat olma ihtimallerine karşı elektronik irtibatın de yasaklandığı, Hamaney başta olmak üzere tüm yetkililerin, cep telefonu dahil dijital bağlantı araçlarını kullanmadığı öne sürüldü. Hamaney’in ise, bildiri ve buyruklarını güvendiği bir aracı üzerinden ilettiği kaydediliyor.