Çin’den gelen kene Türkiye’ye yerleşti! 2 yolla İstanbul’a girmiş: ‘Ter kokusunu seviyor’
Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Yaz aylarının gelmesi ve sıcaklıkların apansız artmasıyla birlikte, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığını taşıyan keneler tekrar gündemde. Kenelerin köpekler üzere koku alıp insanların üzerine koştuğu görüntüler da telaş yaratmış durumda. Başta Sivas olmak üzere Amasya, Tokat, Erzincan, Giresun ve Yozgat üzere vilayetlerde kene hadiseleri süratle artıyor. KKKA virüsü nedeniyle Sivas’ta biri bebek olmak üzere 8 kişi, Tokat’ta ise yeniden bir bebek hayatını kaybetti. Ancak kene tehdidi sırf bu bölgelerle hudutlu değil. İstanbul’da da bu yıl içinde tam 7 bin kene ısırığı vakası kayda geçti. Üstelik bu olayların 6 bin 165’i son 3 ayda, yani havaların ısınmasıyla birlikte gerçekleşti.
İstanbul’un kuş göç yolları üzerinde yer aldığını hatırlatan Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Temel Göktürk, göçmen kuşların en tesirli kene taşıyıcıları ortasında olduğunu belirtti. Göktürk’e nazaran risk yalnızca kuşlardan ibaret değil: “Anadolu’dan İstanbul’a getirilen küçükbaş hayvanlar da ağır halde kene taşıyabiliyor. Bu yıl havaların geç ısınması, tabiatta kış uykusuna yatan kenelerin ortaya çıkışını geciktirdi. Şu an yaşananlar, popülasyon artışından çok, kenelerin bir anda uyanıp tabiata yayılmasıyla ilgili.”
‘Haemaphysalis longicornis’ isimli yeni bir kene türü
TÜRKİYE’DE YENİ SEFER ÇEŞİDİ TESPİT EDİLDİ
Dünyada milyonlarca eklem bacaklı tipi yaşadığını aktaran Prof. Dr. Temel Göktürk, “Birçoğu teşhis edilse de her geçen gün yeni tipler ortaya çıkıyor. Dünya genelinde Argasidae ve Ixodidae familyalarına bağlı 850 kene tipi biliniyor. Türkiye’de yaygın olarak Amblyomma soyu dışındaki soylara bağlı birçok kene çeşidi bulunuyor. Türkiye’de 55 kene çeşidi biliniyordu. Geçen ay ‘Haemaphysalis longicornis’ isimli yeni bir kene tipinin varlığı tespit edildi” bilgisini paylaştı.
Yeni tespit edilen Uzak Doğu kökenli muhtemelen Çin menşeli kene, Haemaphysalis longicornis Türkiye’deki 56. çeşit olarak kayıtlara geçti ve ülkemize yerleşmiş olduğu düşünülüyor. Bu kenenin, Hyalomma marginatum üzere yüksek vektör potansiyeline sahip, 30’dan fazla hastalık etkenini taşıdığı biliniyor. Türkiye’ye 3-4 yıl evvel geldiğini düşünülen kenenin, larva, nimf (yetişkin forma benzeyen) ve ergin dişi evrelerinin gözlemlenmesi nedeniyle ülkemize yerleştiği ve üremeye başladığı görülüyor.
‘EN TEHLİKESİ IXODES RİCİNUS’
“Türkiye’de en yaygın bulunan kene çeşitleri Ixodes ricinus, Hyalomma marginatum ve Rhipicephalus sanguineus’tur” diyen Prof. Dr. Temel Göktürk, “Bu keneler, insanları ve hayvanları ısırarak kanlarını emerler ve kimi hastalıkları taşıyabilirler. Bunlardan en tehlikeli olan Ixodes ricinus çeşidi olup Lyme hastalığı ve Kırım Kongo kanamalı ateşi üzere hastalıkları taşıyabilen bir türdür” açıklamasını yaptı.
‘ISIRIĞI EKSERİYETLE ÇABUCAK HİSSEDİLMİYOR’
Tam 23 yıldır hayatımızda olan ve bilhassa yaz aylarında yapılan pikniklerin dehşetli düşü olarak görülen kene aslında sandığımızdan çok daha fazlası. Kenelerin üzerine yapışacakları konakları kokularından belirlediğini söyleyen Prof. Dr. Temel Göktürk, “Ağaç ve çalılara tırmanarak altlarından geçen konakların üzerine kendilerini bırakıyorlar. Bazen de otlar üzerinden konaklarının üzerine tırmanıyorlar. Konak bulmada en bariz özellik kokudur. Bilhassa koyun ve keçilerde başka hayvanlara göre daha fazla kene bulunur. İnsanların piknik alanları ve tarlalarda otlar ve çalıların, ağaçların altında dolaşması orada daha evvelce bulunan (başka bir hayvan tarafından taşınmış) kenelerin üzerinde gezmelerine neden olabilir. Kene bedende kan emmek için uygun bir yer bulur ve orada ağız kısımlarıyla deriyi deler ve buraya sabitlenir. Kene ısırığı çoklukla çabucak hissedilmez. Kenenin ısırırken salgıladığı tükürüğünde bulunan hususlar ağrı ve kaşıntıyı önleyerek ısırığın hissedilmesini maniler. Isırığın hissedilmemesi sebebiyle kene bazen günlerce bedende kalabilir” uyarısında bulundu.
“Ülkemizde en ağır kene popülasyonu İç Anadolu’nun kuzeyi, Orta Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun kuzeyinde bulunuyor. Kene olayları da en fazla bu bölgede rastlanıyor. Bilhassa hayvancılık yapılan alanlarda kene olayları sıklıkla görülüyor.” – Prof. Dr. Temel Göktürk
‘EN ÇOK İDRAR VE TER KOKUSUNA GELİYORLAR’
“Kenelerin sırf küçük hayvancılığın yapıldığı bölgelerde görüldüğünü düşünmek kusur olabilir” diyen Prof. Dr. Temel Göktürk, “Şehir merkezinde bir piknik alanına gittiyseniz ya da ülkenin batısında yaşıyor olsanız bile buralarda az de olsa kenelere rastlayabilirsiniz. Bir göçmen kuş bulunduğunu yere kene taşımış olabilir ya da piknik yaptığınız yerden yabani hayvanlar geçmiş olabilir, en düşük ihtimalle siz piknik yapmadan evvel bulunduğunuz yerde bir keçi ya da koyun otlamış olabilir. Kene hiçbir vakit avını görerek üstüne düşmez, avlarını kokuyla tespit ederler. Keneler en çok idrar ve ter kokusuna gelir, parfüm kokularından kimileri da keneyi üzerinize çekebilir. Kişinin ter kokmaması, ihtimam göstermesi gerekli” ihtarında bulundu.
DOĞAL KOVUCU VE PİKNİK SONRASI DENETİM ŞART
Her kenenin kırım kongo kanamalı ateşi hastalığını taşımadığına dikkat çeken Prof. Dr. Temel Göktürk, kelamlarına şöyle noktaladı:
“Piknik yahut seyahat sonrası beden denetimi kesinlikle yapılmalı. Şayet keneye rastlanırsa panik yapmadan en yakın sıhhat kuruluşuna başvurarak kene çıkarılmalı. Bilhassa birinci olarak tarla, bağ, bahçe, orman ve piknik alanları üzere kene tarafından riskli alanlara giderken bedeni örten giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı. Kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi için açık renkli kıyafetler tercih edilmeli. Ayrıyeten kırsal alanlara gidildiğinde bedenin açıkta kalan kısımlarına cilde uygulanabilen böcek kovucu (repellent) ilaçlar sürülebilir. Bu kovucuların kimyasal olmamasına dikkat edilmeli. Yere gidildiğinde parfüm ve kokulu kolanya üzere kokular sürülmemeli. Doğal kovucu özelliği olan kekik, nane, karanfil yağından hazırlanan bir losyon el ve ayak bileklerine ve de ense kısmına sürülebilir.”
