İran neden daima gece vuruyor? Casuslar içeriye fabrika kurmuş: ‘Renkli duman bir sinyal’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – İran ve İsrail ortasındaki tansiyon, hafiflemesi bir yana her geçen gün daha tesirli ve kritik ataklarla sürüyor. Savaşın başrollerinden biri de füzeler! Ters ‘U’ çizer üzere yerden havalanıp yükselip menzilini artıran İran füzeleri yüzlerce kilometre uzaktaki İsrail topraklarını vuruyor. Lakin İran, bunu daima gece ve İsrail’inkine oranla ‘daha az kritik’ noktalara yapıyor. Tabii ki iki genelkurmay liderini da İsrail’in isabetli füzeleri nedeniyle, 1 hafta içinde kaybeden İran için bu kâfi isabet oranına sahip bir misilleme değil. Tüm bunların sebepleri ortasında ise savaşta kullanılan farklı teknolojilerin tesiri büyük. Tam da bu noktada ‘coğrafya nitekim kader’ olabilir. İran’ın dezavantajı, İsrail’in avantajı. İran ise kimsenin hangi etapta olduğunu tam olarak bilmediği nükleer çalışmalarıyla tehdit üzere algılanıyor. Başta da bölgede ‘güç’ istemeyen İsrail için! Peki gece atılan füzeler demir kubbeyi nasıl aşıyor, İran İsrail tarafından atar damarlarını vurulmasına nasıl müsaade veriyor? Kritik füze ayrıntısından savaşın seyrine kadar pek çok detayı İzmir İktisat Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sıtkı Egeli, Milliyet.com.tr’ye anlattı.
Balistik füze ve seyir füzesinin uçuş yolunun karşılaştırması
20 YIL İÇİNDE DEĞİŞTİ! ‘İSRAİL, İRAN’IN İÇİNE BİLE FABRİKA KURMUŞ’
İran’ın, İsrail’in ataklarında kritik kayıplar vermesi ve son derece kıymetli organlarının İsrail’in maksadında olması güçlü bir istihbarat sürdürüldüğünün işaretlerinden biri. Doç. Dr. Sıtkı Egeli’ye göre, 1 haftadır füzelerin ağır mesaisinde süren savaşta İsrail, İran’ın içine kadar sızdı. İsrail 17 Haziran günü şimdi 2 gündür misyonda olan İran Genelkurmay liderini da gaye almıştı. Bu kadar isabetli atışların karşısında İran’ın füzeleri daha etkisiz kalıyordu. Peki İsrail gayelerini nasıl bu kadar isabetli vurabiliyordu? Doç. Dr. Sıtkı Egeli, 2 ülkenin füze envanterini ve bu füzelerin kullanıldığı ataklarla ilgili kritik ayrıntıları açıkladı. Doç. Dr. Egeli’nin sözlerinde dikkat cazibeli noktalardan biri ise İran’ın son 20 yılıydı:
“İran aslında bu bahiste büyük gelişmeler katetti son 20 yıl içinde. Yani 20 yıl evvelki füzelerine kıyasla şimdiki füzeler çok daha isabetli. Fakat tekrar de gereğince isabetli değil. Bir noktayı vurmak için atıyorsunuz fakat sapmalar oluyor. Evvelce kilometre düzeyindeydi bu sapmalar. Yani gayenin 1 km, 500 m, 800 m uzağına düşüyordu. Son devirde İran’ın füzelerinde bu sayının birkaç 100 metreye kadar gerilediği düşünülüyor. Birinci gece bilhassa İsrail’in hava savunma sistemlerini vurmaya çalıştılar, mantıklı olan da budur. Öncelikle savunma sistemini susturacaksınız. İsrail’in İran’a yaptığı üzere. Sonra öbür maksatlara döneceksiniz. Hava savunma sistemleri ve füze savunma sistemlerinin çok yakınlarına düşüyor. Fakat gereğince üstüne düşmüyor. İran’ın sahip olduğu teknolojiler bağlamında bakarsanız bu son derece beklenebilecek bir durum aslında. Yani bu türlü 5 m, 10 m hassasiyetle vurabilecek teknolojiye şu anda sahip değiller.”
Peki ancak İran ve İsrail ortasındaki savaşın en değerli aktörlerinden biri olan füzeler neden iki taraf için birebir isabet oranını yakalayamıyor? Doç. Dr. Egeli şöyle anlattı:
“İsrail’in yaptığı ataklarda da İran’ın kullandığı üzere uzun uzaklık katan dikkat eden balistik füzeler kullanılmıyor. Fark oradan kaynaklanıyor. Ne yapıyor İsrail? Birinci günkü ataklarında, drone’ları ve tank savar füzeleri kullandılar. İsrail komandoları içeri evvelden sızmıştı. Hatta dronları imal edecek, İran içinde bir fabrika bile kurmuşlar. Olağan çok daha yüksek hassasiyetli. Zira direkt olarak maksada gözle görerek güdümlüyor, 1000 km öteden atılan füze ise yalnız başına. Evvelden tanımadığımız koordinatları var. Casus tarafından yönlendirilen bir silah doğal ki çok daha hassas. Yani bir binanın belirli bir katının, muhakkak bir dairesini bile vurmanız mümkün. Fark kullanılan silahların ve teknolojilerin farklılığından kaynaklanıyor. Balistik füze yerden atarsınız uzun aralıkları kateder, yükselir ve atmosferin dışına çıkar. İran-İsrail çatışması bağlamındaki menzillere ulaşabilmesi için en üst yükselir. Matematikte parabol formu yani aykırı ‘U’ üzere masraf. Zirve noktasına ulaştıktan sonra dalışa geçer. Uzaydan atmosfere girer ve gayenin tam doruğuna düşer. İsrail’deki manzaralarda daima zirveden geliyor füzeler. Aşikâr bir açı vererek üst yanlışsız atarsınız, bir mühlet sarfiyat sonra yer çekiminin tesiriyle aşağı iner. Aşağı inerken menzilini ikiye çıkarmış olur. Bunun haricinde uçaktan atılan füzeler var. Güdümlüdür onlar. Pilot uçağın içindeki amacı vuracağı son ana kadar o füzeyi yönlendirir. O balistik değildir. Uçaktan atılır atmosferin içinde uçar. Uçakla gaye ortasındaki en kısa yol olan düz çizgi halinde masraf. Olağan ki menzili çok daha düşüktür. Yani 30 km, 40 km, 50 km gibi… Başkasınınki ise 1500 km olabilir.”
ABD’nin, İran’ın İsrail’e yönelik taarruzlarına hazırlık olarak konuşlandırdığı THAAD.
İSRAİL’İN ‘SINIR ÖTESİ’ HAREKÂTINDA PARMAĞI VAR: ‘ABD DESTEKLİYOR’
Trump, ABD saatiyle pazartesi gecesi (TSİ ile Salı öğlen) Air Force One uçağında gazetecilere konuşmuştu. ABD Başkanı’nın en tabirleri ortasında en çok dikkat çekense “Bir son, gerçek bir son, ateşkes değil. Bir son ya da büsbütün vazgeçmek. Bu da kabul edilebilir” sözleri olmuştu. Gerçek bir son isteyen ABD, Orta Doğu’daki kilidin anahtarını İsrail’e sunmuştu. Bunu da füzelerin maksadı vurmasına yardım etmekle yapmıyor olsa da, İsrail’in İran’ın maksadı olmaması çeşitli imkânlar sunarak yapıyordu. Üstelik İsrail ordu radyosu 12 Ekim 2024’teki yayınında, ABD’nin İran taarruzlarına hazırlık olarak THAAD hava savunma sistemini İsrail’e konuşlandırdığını duyurmuştu. Yani İsrail bugünlere 9 ay öncesinden hazırlıklıydı. Doç. Dr. Sıtkı Egeli de bu mevzuda, “Amerika İsrail’e yardım ediyor burada. Radarlar artı, Akdeniz’deki Amerikan gemilerinden önleyici füzeler fırlatılabiliyor duruma nazaran. İsrail’de bunların THAAD bataryaları var. Bunlar, Amerikan ordusuna ilişkin ve karaya konuşlu. Onun füzeleri de İsrail’e yardım ediyor. Yani yalnızca İsrail füzeleri değil Amerika’nın İsrail’deki füze savunma sistemleri İsrail’e önleyici füzeler manasında yardımcı oluyor. Akına yardım etmiyoruz lakin füzelere karşı savunmada yardım ediyoruz diye açıklaması var Amerika’nın” diyor.
Tüm bu yardımın yanında İsrail’in füzeleri isabetli vurmasında ülke topraklarını aşıp, İran’ın içine kadar bile girmesinin tesiri büyük. Doç. Dr. Egeli İsrail’in ‘sınır ötesi’ harekâtlarını şöyle açıklıyor: “İsrail balistik füze kullanıyor. Fakat uçaktan atıyor. Kendi ülkesinden atmak yerine Irak hava alanı ve Ürdün hava alanından, hatta son devirde artık İran’ın da içine girerek atıyor uçakla. Böylelikle balistik füze yerden başlamak yerine havadan başlıyor seyahate ancak yarı yol yarısı kadar uçuyor. Hasebiyle isabet hassasiyeti artıyor. İsrail’in sahip olduğu teknoloji ve istihbaratı gayenin tespiti manasındaki imkânları İran’ınkinden çok daha güzel. İşte bunu göz önüne almak lazım. Yani uzaydan takip ediyor, Amerikan istihbaratından yararlanıyor maksatların tespitinde ve onun haricinde de zati teknolojik düzeyi savunma sanayi manasında çok daha hassas. Amacına ulaşabilecek silahları yapmaya müsait İsrail.”
Balistik füzenin uçuş yolu. İsrail’in bunun ‘midcourse’ denen uzaydaki safhası ve ‘terminal’ denen maksadına gerçek dalışa geçtiği kademesinde sırasıyla Arrow ve Davdi Sling (Davut Sapanı) sistemleriyle önleme yapıyor.
SAVUNMA SİSTEMLERİNİ GAYE ALDI: ‘DEMİR KUBBE ENGELLEYEMEZ’
İran-İsrail savaşında pek çok farklı füzenin aktivitesi gündeme geldi. Konuşulan silahlar ortasında nükleer dahi vardı. 1 haftadır misillemelerle süren savaşın en büyük aktörleri hava savunma sistemlerinin etkisiz kaldığı füzeler oldu. Üstelik füzelerin düştüğü yere kayıp ve karanlık getiren taarruzlarda ‘gökkuşağı renkli dumanlar’ İran için sinyal niteliğindeydi. Tel Aviv’de çalan sirenler, İran için de tehlike çanları olabilir miydi? Doç. Dr. Sıtkı Egeli şöyle açıkladı:
“Demir kubbe kısa menzilli füze roketleri, yani Hizbullah’ın ve Hamas’ın İsrail’e uzun yıllardır attığı füze topçu roketleri için kullanılıyor. Füze bile demiyoruz onlara. Çok daha kısa menzilli, çok daha kolay silahlar bunlar. Demir kubbe bunları durdurmak üzere yapılmış bir sistem. Alçak irtifada ve yalnızca aşikâr bir hızda gidebilen maksatları vurabileceği için bu İran’ın füzelerine karşı tesirli değil. İsrail’in kapasitesi daha yüksek, münasebetiyle daha uzun menzilli ve süratli füzeleri durdurmak üzere kullanılan öteki silahları var. Bunlardan biri ARROW’lardır. İran’ın atmosferin dışından gönderdiği balistik füzeleri vurmak için bunlar kullanılıyor. Balistik füzeler uzayda vurulduğunda patlamanın biçimi farklı oluyor. Alev ve patlama yerine rengârenk, gökkuşağı renklerinde bir bulut oluşuyorsa, bu uzayda yapılmış bir önlemedir. Daha alçak irtifalara indikleri etaplarda, yani kentlerin üstüne birinci tedbire teşebbüsünü geçen füzeler de oluyor. Zira 40 ila 50 tane birden atıyor İran, bu da İsrail’in elindeki güçlerin kapasitesinin üzerine çıkıyor. Tıpkı anda o kadar çok, füzeyi önleyecek kadar füzeyi fırlatamıyor İsrail. İran’ın füzeleri daha aşağı indiğinde ‘Davud’un Sapanı’ dedikleri kendi ürettiği sistemleri İsrail hava alanında tesirli oluyor. İsrail füzelerin birçoklarını durdursa da kimileri savunmayı aşabiliyor.”
Farklı balistik füze tiplerini, uçuşlarının farklı safhalarında durdurmaya çalışan çok katmanlı hava savunma mimarisi. Bu form İsrail’e uyarlandığında, en üstte yani uzayda tedbire yapan Arrow-3 (ve ABD’ye ilişkin AEGIS/SM-3) önleyici füzeleri, altında ABD’nin İsrail’de konuşlu THAAD sistemleri ve en altta, yani terminal safhada, İsrail’in David Sling sistemleridir.
İran’ın hava alanını savunmak üzere konuşlanan sistemlere bakıldığında ise İsrail’in bugünden çok daha evvel onların kabiliyetini yok ettiği ortaya çıkıyor. Tüm bunlara ek, İran’ın sistemleri birbirlerinden farklı ve uyumlu çalışmak konusunda başarısız. Yani ‘birlikten kuvvet doğmuyor.’ Doç. Dr. Egeli, bu uyumsuzluğun İran için sonuçlarını açıkladı.
“Şimdi İsrail’in Tahminen de İran’ın yetişemeyeceği pek çok alan bulacak hani füze bomba atmak için fakat İran hani İsrail’de küçük bir toprak kesimi yani. Savunma sistemleriniz varsa küçük bir toprak modülünü savunmak daha kolay. İran S-300’leri zati büyük oranda devre dışı bırakılmıştı geçen yılki İsrail akınlarında. Susturulmayan tek tük radarları ve öbür savunma sistemleri de İsrail’in amacındaydı. S-300 üzere bir sistemin çalışabilmesi için birbirleriyle entegre olmaları gerekiyor. Bunun sağlanamaması İran için bir dezavantaj oluşturuyor. Buradan bize de bir ders var alışılmış, entegre yani birbiriyle konuşan, birbiriyle iş birliği yapan sistemlerimiz olmalı. Aksi takdirde bunun işe yaramayacağını biliyoruz.” – Doç. Dr. Sıtkı Egeli
İRAN’IN ‘GECE’ KARŞILIK VERMESİNDEKİ AYRINTI: ÜSTÜNLÜK!
Kişiler ortasında silah üzere kullanılan hisler olduğu üzere, ülkeler ortasında da toplumların hassasiyetlerini, his ve bedellerini maksat alan hücumlar da oluyor. Özellikle İran, İsrail’e karşı birçok vakit gece harekete geçiyor. ABD, İran’ın füzelerine karşı İsrail’e kilidin anahtarını sunsa da, beklenmedik anlarda İsrail topraklarına düşen füzeler, İran’ın ‘bir taşla iki kuş vurmasını’ sağlıyor. Hem İsrail’e fizikî bir zara veriyor hem de baskı kurarak ruhsal üstünlük kazanıyordu. Doç. Dr. Sıtkı Egeli’ye göre de İran’ın gece yaptığı taarruzların manası tam olarak buydu.
Doç. Dr. Egeli gece füzelerine ait, “Gece ve gündüz fiziki savunma açısından çok fark eden bir durum değil açıkçası. Gece hücumlarının ruhsal tesiri var. Yani insanları ayakta tutmak, kentleri daima ayakta tutmak üzere ruhsal bir tesir sağlıyor. Gündüz zati beşerler ayakta, gece de ayakta tutarsanız, uyandırırsanız bir füze saldırısının halk üzerindeki tesiri daha yüksek olur. Gece hücumlarıyla İran, gerginliği yahut İsrail halkı üzerindeki baskıyı maksimize ediyor” diyerek, kelamlarını noktaladı.
