Futbolun zımnî işverenleri

Teknik yöneticiler çizgi kenarında taktik verirken, liderler ekranlarda demeç yarışına girerken ve futbolcular manşetleri süslerken, perde ardında kalan bir figür sessizce işini yapıyor: Sportif yönetici. Bazıları için bir yöneticiden fazlası; kulübün aklı, pusulası. Bazıları için fazla lüks bir konum.
Futbolun günbegün büyüyen rekabetinde alanda gördüğümüz kadar sahne gerisinde da büyük bir oyun oynanıyor. Teknik yöneticiler çizgi kenarında taktik verirken, liderler ekranlarda demeç yarışına girerken ve futbolcular manşetleri süslerken, perde gerisinde kalan bir figür sessizce işini yapıyor: Sportif yönetici.
Kimileri için bir yöneticiden fazlası; kulübün aklı, pusulası. Bazıları içinse hâlâ ne iş yaptığı net olmayan, fazla lüks bir konum. Bu belirsizlik, bilhassa Türkiye’de sportif yöneticiliğin neden tam manasıyla fonksiyonel hale gelemediğinin de ipuçlarını veriyor.
Avrupa’da ise tam aykırısı… Başarılı kulüplere baktığınızda, hepsinin gerisinde işini bilen, vizyon sahibi, analitik düşünen, kriz yöneten ve sistem kuran bir sportif yönetici çıkıyor. Onlar alanda yahut kamera önünde değil, lakin oyunun büyük fotoğrafını çizip bugünün futbolunda başrolü sessizce oynuyorlar.

Kimdir, ne yapar?

Sportif yönetici kimdir, ne yapar?

Cevap, kulübün futboldan sorumlu genel koordinatörü diyerek verilebilir. Lakin bu tarif yetersiz kalır; zira sportif yönetici yalnızca iş takip eden bir yönetici değil, vizyon geliştiren bir futbol aklı. Yalnızca transfer yapan değil, sistemi yöneten bir stratejist. Sorun yalnızca oyuncu almak değil, kulübün oyun biçimine, teknik yöneticinin sistemine ve kulübün ekonomik gerçeklerine uygun oyuncuyu bulabilmek.

En düzgün değil, en uygunu

İyi bir sportif yönetici; en güzel oyuncuyu değil, en uygun oyuncuyu alır. Bu yüzden bilgi tahlili, scouting raporları, fizyolojik takipler, mental dayanıklılık testleri… Hepsi karar sürecinin bir modülüdür. Bir sportif yöneticinin marifeti de burada ortaya çıkar: Oyuncuyu almak değil, gerçek vakitte, hakikat profile sahip, gelişime açık oyuncuyu almak.
Hatta, kulübün vizyonuyla uyuşan, oyuncu profiline uygun, uzun vadede istikrar sağlayabilecek bir teknik adamı da bulmak, tekrar onun misyonu. Zira Avrupa’da birçok kulüpte teknik yönetici değişse bile sportif yönetici kalır.
Geleceği inşa eden kişi
Altyapı ile A grup ortasında köprü kurmak, makus giden sonuçlardan sonra krizi yönetmek, oyuncu kümesi içinde yaşanan meselelere tahlil bulmak, idari yapı ile teknik grup ortasındaki bağlantısı sağlamak daima onun işi. Tahminen kimilerini okurken içinizden, o liderin işi, bu teknik yöneticinin işi değil mi diye geçirdiniz. Bakmayın siz bizdeki duruma, normali bizimki değil.
Futbol artık her şeyin süratle değiştiği, günlük kararların alındığı bir kesim. Âlâ bir sportif yönetici ise bu karmaşanın içinde kulüp kimliğini koruyabilen kişi oluyor. Sevilla hâlâ geliştirip satan kulüp olarak ayakta duruyorsa, bu Monchi’nin kurduğu sistem sayesinde. Liverpool hâlâ yüksek güç futbolu oynuyorsa, bu yalnızca Klopp’un değil, o oyuna uygun takım kuran Edwards’ın başarısı. O vakit sportif yönetici, kulübün DNA’sına sadık kalıp, günü kurtaran değil, geleceği inşa eden kişidir.

Türkiye’de neden işlemiyor?

Sabır eksikliği yaşanan futbol yerinde, sportif yöneticilere transferle ihtilal yapması, bir ayda grubu doruğa taşıması üzere skor sorumluluğu yükleniyor.
Bizdeki hocalar da şimdi bu işin bir kadro çalışması olduğu fikrine yanaşmıyor.

Türkiye’de futbol kulüpleri, Avrupa’daki rakipleriyle birebir oyunu oynamaya çalışıyor fakat çok farklı kurallarla hareket ediyor. Futbol yöneticiliği deyince, Avrupa’da sportif yöneticiler akla gelirken, Türkiye’de hâlâ liderler ekranlara çıkıyor, transferi yöneticiler açıklıyor, kriz anında teknik yönetici yalnız bırakılıyor. Türkiye’de liderler yalnızca kulüp yöneticisi değil, birebir vakitte futbol aklı olarak konumlanıyor.
Transferi onlar yapıyor, hocayı onlar seçiyor, medyaya onlar konuşuyor. Bu ortamda sportif yöneticiye yalnızca, “koordinasyon memuru” rolü kalıyor. Meğer Avrupa’da lider, finansal çerçeveyi çiziyor, futbolu sportif yönetici ve teknik takım yönetiyor.
Türkiye’de hala sportif yöneticinin rolü nedir kimse bilmiyor. Bir devir transferleri yapan kişi olurken, bir periyot bağlantıdan sorumlu, öteki bir periyot de ise sembolik bir figür olarak kalabiliyor. Bu istikrarsızlık, vazifesi de itibarsızlaştırıyor.
Zaten sabır eksikliği yaşanan futbol yerinde, sportif yöneticilere transferle ihtilal yapması, bir ayda ekibi doruğa taşıması üzere skor sorumluluğu yükleniyor. Bizdeki hocalar da şimdi bu işin bir grup çalışması olduğu fikrine yanaşmıyor. Birbirini rakip olarak gören teknik yönetici ve sportif yönetici en üstün keçi sendromuna tutulunca, transferler şahsî hırslara nazaran yapılıp, kapalı kapılar gerisinde siyaset oyunları dönüyor.
Ama hepsinden değerlisi, Türkiye’de şimdi bir sportif yöneticinin 1-2 dönemi geçtiği görülmedi. Buna rağmen Michael Edwards 10 yıla yakın Liverpool’da kaldı. Monchi, Sevilla’da 15 yıl misyon yaptı. O yüzden onlara sportif yönetici diyorsak, bizdekilere “sezonluk proje yöneticisi” demek daha hakikat olur.
Oysa futbol artık yalnızca oyunu değil, tertibi da yönetebilenlerin dünyası. Ve bu dünyanın en büyük bilinmeyen gücü, sportif yöneticiler.

Başarılı örnekler

Monchi (Sevilla)
Ramon Rodriguez Verdejo ya da herkesin bildiği ismiyle Monchi. 1990’larda Sevilla’nın kalecisiydi. Oyuncu olarak sıradan bir mesleği vardı ancak yöneticilikte sıradışılığın tarifi oldu. Monchi’nin en büyük başarısı, sat-al tertibini yalnızca ekonomik değil, sportif muvaffakiyetle da taçlandırması oldu. Dani Alves’i 1 milyon euroya alıp 35 milyon euroya sattı. Tıpkı şeyi Rakitic, Keita, Bacca üzere isimlerle de yaptı. Ancak hepsinden değerlisi, bu oyuncular satıldığında ekibin çökmediği bir sistem kurdu. Zira her satıştan evvel alternatif planı hazırdı. Ekibin oyun yapısı transferlere değil, sisteme bağlıydı.
2017’de Roma’ya gittiğinde tıpkı modeli uygulamak istedi ancak başarılı olamadı. Zira Roma’da kulübün kurumsal yapısı, Monchi’nin Sevilla’daki üzere kendi yükünü koymasına müsaade vermedi. Ayrıyeten İtalya’nın futbol kültürü, İspanya’daki üzere sistem değil, sonuç odaklıydı.

Michael Edwards (Liverpool)
Veri analisti Michael Edwards, Liverpool’a katıldığında eleştirilen bir figürdü; zira klâsik futbol aklı değil, istatistiksel karar verme modelleriyle hareket ediyordu. Lakin Jürgen Klopp ile yakaladığı ahenk, Liverpool’a 30 yıl sonra gelen Premier League şampiyonluğunu getiren mimar oldu. Salah, Sadio Mane, Andrew Robertson, Van Dijk ve Alisson transferleri daima onun yanlışsız zamanlamasının sonucu.
Edwards’ın kurduğu transfer komitesi yalnızca fizikî bilgilerle değil, ruhsal dayanıklılık, saha içi karar verme yeteneği, konum adaptasyonu üzere parametrelerle oyuncu değerlendiriyordu. Yani Liverpool’un takımı para değil, bilgiyle kuruldu. Bu da gösteriyor ki, uygun bir sportif yönetici, yalnızca oyuncu değil, kültürü inşa eder.

Txiki Begiristain (Manchester City)
Manchester City bugün geldiği yeri yalnızca Pep Guardiola’ya borçlu değil. Txiki Begiristain, Guardiola misyona gelmeden evvel City’de sistematik bir hazırlık yaptı. 2008-2012 ortasında Barcelona’da sportif yönetici olarak Pep ile çalışmıştı. City’ye 2012’de geldi, Guardiola 2016’da… Ortadaki 4 yıl, kulübü Pep’e hazırlamakla geçti.
Begiristain; kulübün altyapı tertibini değiştirdi, scouting sistemini güçlendirdi, oyun ideolojisini A gruba kadar entegre etti. Yani Pep gelmeden evvel onun sistemine altyapı hazırladı. İkisi birlikte çalışırken sırf başarıyı değil, sürekliliği sağladılar. Bu nedenle Guardiola’nın kalıcılığı, Begiristain’in sağladığı ahenkle mümkün oldu.

Avrupa’da makûs modeller

Leonardo (Paris Saint-Germain)
Leonardo, Brezilyalı eski futbolcu ve futbol yöneticisi. Futbol zekâsı, oyuncu temasları, Paris’in cazibesiyle birleşince PSG için ülkü bir sportif yönetici üzere görünüyordu. Neymar, Mbappe, Di Maria, Verratti üzere dünya yıldızlarını kadroya kazandırdı. Fakat PSG bu periyotta hiçbir vakit gerçek manada bir futbol kadrosu değil, ferdî yetenekler topluluğu oldu.
Leonardo’nun oyuncu tercihlerinde yıldız transferlerine çok odaklanması kadro oyununu bozdu. Tuchel ve Pochettino üzere isimlerle hem taktik anlayışta hem de transferlerde fikir ayrılıkları yaşandı. Leonardo adeta lider vekili üzere davrandı. Net bir vazife dağılımı olmadığı için başarısızlıklarda herkes birbirini suçladı, otorite karmaşası yaşandı. Sonuçta kulüp, finansal güçle futbol aklını birleştiremedi ve Leonardo misyondan alındı.

Sven Mislintat
Sven Mislintat, “elmas göz” lakabıyla futbolda yetenek avcısı olarak tanınan en saygın isimlerden biri. Borussia Dortmund’da Dembele, Aubameyang, Pulisic üzere isimleri keşfetmesiyle ün yaptı. Fakat sportif yöneticilik misyonuna geldiğinde, bu yeteneğini kulüp idaresine entegre etmekte zorlandı. 2017’de Arsenal’e gittiğinde herkes büyük beklentiye girmişti. Fakat Mislintat, Teknik Yönetici Unai Emery ile ahenk sağlayamadı.
Kulübe Denis Suarez, Lucas Torreira, Sokratis üzere çok sayıda oyuncu transfer etti fakat bunların birden fazla sistemle uyumsuzdu. Yine yapılanmaya giden Stuttgart’a transfer oldu. Düşük bütçeyle genç oyuncular buldu. Lakin onlar da fizikî olarak hazır değildi ve ekip sonuç alamadı. Teknik yönetici değişiklikleri, idare çatışmaları ve istikrarsızlık yüzünden proje yarıda kaldı.
2023’te Ajax’a geçtiğinde Hollanda kamuoyu ikiye bölündü. Kulübün klasik yapısı, futbol akademisi ve kolektif oyun kültürüyle bilinirken, Mislintat çok sayıda ferdi transfer yaptı. Bu transferler ortasında kulübün yapısına uymayan, yüksek maliyetli oyuncular yer aldı ve Ajax sportif olarak son yılların en makus periyoduna girdi.
Mislintat’ın Arsenal, Stuttgart ve son olarak Ajax’ta yaşadığı süreçler, sportif yöneticiliğin sadece oyuncu bulmak değil, yönetmek, istikrar kurmak ve kulüp kültürüne ahenk sağlamak olduğunu net biçimde ortaya koyuyor.