Kadim fısıltıların izinde
Seray Şahinler – UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Mimar Sinan imzalı Zeyrek Çinili Hamam, 13 yıllık onarımın akabinde 2023’te kapılarını açmıştı. Ana fonksiyonuyla varlığını sürdüren hamam, açıldığı günden itibaren bir sanat üretim ve paylaşım alanına da dönüştü. İstanbul Bienali’nde yer olarak kullanıldı, “Kalıntıların Şifası”, “Alekos Fassianos: Bizans’a Yelken Açmak” stantlarına mesken sahipliği yaptı.
Çinili Hamam, sanat seyahatinde yeni bir devir başlatarak Türkiye’de daha evvel yapıtları sergilenmemiş milletlerarası sanatkarları İstanbul’da ağırlamaya başladı. Artistik Yönetici ve stant programının küratörü Mana de Coster’ın öncülüğünde gerçekleşen dizinin birinci konuğu Anousha Payne oldu. Londralı sanatkarın Çinili Hamam’a has ürettiği yapıtları “Murmurations” standında sanatseverlerle buluştu.
Londra’da yaşayan ve çalışan Payne kişisel tecrübeler, ritüeller ve kurgu ortasındaki bağlantılardan besleniyor. Çinili Hamam zati başlı başına bir tecrübe ve katman alanı. Bu yüzden Payne de hamamın tarihinden ve katmanlarından referanslarla yola çıkmış. İşlerin tamamı yere has olarak üretilmiş. Stant, hem fısıltı hem kuş sürülerinin senkronize hareketlerine gönderme yapan “Murmurations” başlığını taşıyor ve hamamın Sarnıç kısmında gerçekleşiyor. Buradaki hafriyat çalışmaları sırasında duvarlarda keşfedilen çizimleri, hamamın kültürlerarası katmanlarını ve referanslarını gerisine alarak, taş yüzeylerdeki izleri ve işaretleri, kendi arkeolojisi içinde takip ediyor sanatçı. Eller, yüzler ve gözlerle kalıntılar ortasında kalan tarih ötesi mitler, geçmişin hafızasını formlarla bugüne ulaştırıyor.
Hamamlar hem mimarinin akustiğiyle hem suyun şifacı tınılarıyla işitsel olarak da etkileyici bir tecrübe sunar. Anousha Payne bu seslerin varlığını standa özel hazırladığı ses ile tamamlamış. Sergiyi gezerken size eşlik eden o sesler de tarihten bugüne gelen kıssanın bir kesimi. Materyal kullanımında da hamamın kimyasından ilham alan sanatçı, klasik hamam taslarının ustalığını anımsatan dövülmüş pirinç, buluntu nesneler, dokumacılık, tuval ve heykelsi materyallerle antik ve mitolojik olana yeni bir yorum getirmiş.
Sergi 15 Ağustos’a kadar Zeyrek Çinili Hamam’da fiyatsız olarak ziyaret edilebilir.
Mimar Sinan harikası
16. yüzyılda Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan ve Osmanlı mimarisinin başyapıtlarından biri olarak kabul edilen yapı, bugün hem tarihi bir hamam hem de bir kültürel kompleks olarak hizmet veriyor. İsmini İznik’te özel olarak üretilen ve iç yeri süsleyen çinilerinden alan Zeyrek Çinili Hamam, onarım sürecinde gerçekleşen hafriyatlarda ortaya çıkarılan Roma, Bizans ve Osmanlı devrine ilişkin eserler, hamam kültürüne ilişkin nesneler ve çinilerin sergilendiği müze binası ve şimdiki sanat programlarına mesken sahipliği yapan Bizans sarnıcı ile ziyaretçilerini kültürel bir seyahate çıkarıyor.
