Türkiye’deki bu mağarada ortaya çıktı! Dünyada bir birinci
Bilim insanlarının gözü Mardin’in Kızıltepe ilçesindeki Uluköy Mağarası’nda. Mardin Artuklu Üniversitesi (MAÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş başkanlığında 2 yıl evvel bölgede yapılan yüzey araştırması sonucu mağarada kurtarma hafriyatı yapılması kararlaştırıldı.
Geç Roma, Erken Bizans, Selçuklu ve Osmanlı periyotlarında yerleşim gören, tarihi kaleler, köşkler, türbeler, mescitler, hanlar ve kilise kalıntıları ile taş konutların yer aldığı vadideki Uluköy Mahallesi’nde bulunan mağarada, Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında geçen yıl kurtarma kazısı başlatıldı.
MAÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş, Antropoloji Kısmında araştırma vazifelisi Dr. Çağdaş Erdem, antropolog Dr. Birkan Gülseven, araştırma vazifelisi Bahattin İpek, arkeolog Mehmet Şan ve istekli öğrencilerin yürüttüğü hafriyatlarda birinci dönem 200 bin yıllık buluntulara ulaşıldı.
Bu yıl 23 metre uzunluğa, 16 metre derinliğe sahip mağarada yapılan hafriyatlarda, daha derine inen gruplar Paleolitik Çağ’a ilişkin 450 bin yıllık buluntular elde edildi.
Kazının bilimsel danışmanı Doç. Dr. Ergül Kodaş, AA muhabirine, 2022’de bölgede yaptıkları yüzey araştırmasında Uluköy Mağarası’nın tespit edildiğini, kimi yerlerin tahribata uğradığı için de geçen yıl Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Mardin Müzesi başkanlığında kurtarma hafriyatlarının başlatıldığını söyledi.
Kazıları bu yıl da sürdürdüklerini belirten Kodaş, bölgenin milattan evvel 500 binlerden yaklaşık 50 binlere kadar kültürel ve tekniği hakkında değerli bilgiler edinmesini sağladıklarını vurguladı.
Kodaş, şöyle konuştu:
“Yüzey araştırmasında genel prestijiyle Paleolitik Çağ dediğimiz milattan evvel 20 binlerden öncesine ilişkin olduğunu düşünüyorduk. Yapılan kazılarla ve yeni katmanların bulunmasıyla bunun aslında milattan evvel 450 bin-500 bin yılı kadar gitmiş olduğunu anladık. Birinci yıl kazılarında inmiş olduğumuz derinliğe oranla en azından 250 bin-200 bin yıl ortasında tarihlendiğini düşünüyorduk. Lakin bu yıl yaptığımız kazılarla bu katmanların daha altına inmemizi sağladı. Bu yeni alanda gelen buluntular da bizim aşölyen kültürü (Paleolitik Çağ’da Homo Sapiens ve Homo Erectus’un el baltaları ve yongalardan hazırlanmış kesici alet kullanımıyla standartlaştırdıkları kültür) dediğimiz kozmosun sonuna tarihleniyor. Bu da yaklaşık 450 bin yıllara kadar inmesine neden oldu.”
Kazılarda genelde periyoda has yontma taş buluntularının ve çok sayıda kemik kesiminin çıktığını bildiren Kodaş, bunun çok kıymetli olduğunu, devrin hayvan popülasyonu çeşitlerini ve insanların nasıl beslendiklerini anlamalarını sağladığını kaydetti.
Kodaş, şöyle devam etti:
“Yontma taşlarda da bizim daha evvel görmediğimiz daha çok Levant Suriye sınırına mahsus olan Yavridyen dediğimiz milattan evvel 200 binlerden daha eski olan yontma taşların gelmesi kıymetliydi. Yeniden tıpkı periyotların çabucak sonlarına tarihlenen birinci defa Suriye’de tespit edilen bir gelenek var. Bu da Anadolu’da birinci sefer Uluköy Mağarası’nda tespit edildi. Bu da ‘Hummal Endüstri’ geleneği olarak isimlendirilen bir gelenek. Bu iki buluntu bilhassa çok kıymetli. Birincisi bir yonga, Yavridyen dediğimiz kaba yongalar üzerine yer yer Aşölyen baltaların bulunduğu bir yonga. Uluköy Mağarası kazılarıyla bu birinci kez Anadolu’da bulunmuş oldu. Bunun çabucak üzerinde de birinci sefer dilgi (çakmaktaşından yahut obsidyenden, uzunluğu genişliğinden iki kat uzunluğunda olan yontmataş alet tipi) teknolojisinin kullanıldığı uzun boyutlu yonga diyebileceğimiz materyallerin bulunduğu hummal yerleşiminden simini alan Hummal Sanayisi var. Bu da Uluköy’de birinci kere Anadolu’da bulunması açısından çok çok değerli. Yani Güneydoğu Anadolu’nun en azından biz Paleolitik Çağ’da Levant Suriye çizgisi ile yani Afrika’ya giden o yol üzerinden değerli bir nokta olduğunu anladık.”
?
“BÖLGENİN PALEOLİTİK ÇAĞ’A İLİŞKİN İLK MAĞARA KAZISI”
Kuzey Mezopotamya bölgesinde Paleolitik Çağ’a ilişkin çok az araştırma yapıldığını lisana getiren Kodaş, bölgede birinci defa bu çağa ilişkin bir mağara kazısının yapıldığına işaret etti.
Kodaş, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yüzey araştırmalar yapılmış olmakla birlikte Güneydoğu Anadolu’da birinci defe yapılan mağara kazısı Uluköy’dür. Birebir vakitte Kuzey Mezopotamya’nın da birinci Paleolitik hafriyatı olma unvanını taşıyor. O yüzden bölgedeki yüzey araştırmalarında bulunmuş olan gereçlerin Uluköy Mağara kazısında katman içerisinde ele geçmesi, öbür yerleşimleri anlamlandırmamıza katkı sağlıyor. O yüzden çok değerli. Biz Güneydoğu Anadolu’da Neolitik Çağ üzerine çok sayıda araştırma yapıyoruz fakat Paleolitik Çağ üzerine gerçek manada bir hafriyat birinci kere Uluköy Mağarası’nda yapıldı.”
Şu ana kadar alınan dataların çok değerli olduğunu tabir eden Kodaş, ileriki yıllarda yapmayı planladıkları kazıların yerleşimi ve bölgeyi daha güzel anlamaya katkı sağlayacağının altını çizdi.
Kodaş, kazılara katkı sunan Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne, Mardin Valiliğine, Kızıltepe Kaymakamlığına ve Mardin Müzesine teşekkür etti.
