‘Bu yerde sizin kadar benim de yaşama hakkım var’

Efnan Atmaca – Nushu Tiyatro’nun yeni oyunu “Kediler Bataklığı’nda” dönemin en merak edilen üretimlerinden biriydi. Zira Marina Carr’in yazdığı bu oyun bayan anlatısını merkeze alması, mitolojik altyapısı ve göndermelerinin yanı sıra İrlanda kültürünü yansıtırken evrensele ulaşabilmesi açısından hem akademik etraflarda hem de sahnelerde değerli bir yere sahip. Oyun prömiyerini geçen salı günü DasDas’ta yaptı. Oyunun sonunda sahneye çıkan direktör Cansu Cansaslan, üretimde vazife alanlara teşekkür etti ve hayalinin gerçekleştiğini söyledi. En son söyleyeceğimi başa alıp, bir seyirci olarak Canaslan’a bizi bu hayale ortak ettiği için teşekkür etmek isterim.

Denklemin dışında

“Kediler Bataklığı’nda”, Hester Swane’in kıssasını mevzu alıyor. Hester, daha küçücükken onu terk eden annesinin dönüşünü bekleyen ancak bu çaresiz bekleyiş içinde kendine bir dünya da kurmaya çalışan bir bayan. Kendinden küçük birine âşık oluyor. Evlilik dışı bir kız çocuğu dünyaya getiriyor. Lakin gün geliyor o âşık olduğu adam kendine toplum tarafından kabullenebilir, alkışlanabilir, takdir edilebilir yeni bir hayat kurmaya karar verip Hester’i denklemin dışına itiyor. Ortalarında hiçbir şey yaşanmamış üzere üstelik.. Geçmişin hayaletleri Hester’i terk etmezken bu kurallarda nefes almaya çalışıyor. Lakin onun üzere bir bayan için kodları muhakkak, yargıları sert, kuralları değişmez bu toplum içinde var olmak, ayakta kalmak, olduğu gibi kabullenilmek imkânsız. Bu gayret zati travmalarla dolu bir geçmişe sahip Hester için hayatı daha da yıkıcı hâle getiriyor.

Tragedya kuralları

Carr oyunda İrlanda kırsal hayatını ve folklorunu, antik Yunan tragedyasıyla harmanlıyor. Çabucak belirteyim Canaslan’ın sahnelemesi ve kullanılan dekorlarla kostümler seyirciyi İstanbul’dan İrlanda’ya götürmeyi başarıyor. Sahnede grotesk bir ortam yaratılıyor. Euripides’in “Medea”sından esinlenen oyunda Hester karakteriyle annelik ve kadınlık kavramları sorgulanıyor. Feminist bir bakış açısına sahip oyunda ihanet, intikam, annelik, kimlik üzere temalar öne çıkıyor. Elbette en büyük sorgulama kadınlık üzerinden yapılıyor. Erkek hükümran toplumun biçtiği rollerin dışında kalan bayan marjinalleştiriliyor, dışlanıyor ve en berbatı kendine yapılanlara itaat edip dışlanmayı gönüllüce kabullenmesi bekleniyor. Aksi davranan ise tehdit edilip cezalandırılıyor. Ümitsizliğin eşiğinde duran bir bayanın intikamı nasıl oluyor, oyun anlatıyor. Oyunda “Kendimden korkuyorum” diyor Hester ve haklı zira müellif bu basamakta tragedyanın kurallarını takip etmeyi tercih ediyor.

Siyah ile beyaz arasında

“Kediler Bataklığı’nda” bayana biçilen rollere karşı güçlü bir tenkit sunuyor. Hester’in karşısına sevgilisinin evleneceği örnek gelin adayını koyuyor, kayınvalide karakteriyle bayanın bayana düşmanlık yaptığını gösteriyor. Dayanak olan da var elbette. Bataklığın bilgesi karakteri oyunun mitolojik havasına katkıda bulunuyor. Tıpkı vakitte her insanın bir öyküsü, bir sırrı olduğunu hatırlatıyor oyun bize. Olduğumuz şahsa nasıl dönüştüğümüzü gösteriyor. Güzel ve makûs kalıplarını yerle bir edip siyah ile beyazın arafında bir seyahate davet ediyor. Hester’in oyundaki en tesirli repliklerinden biri “Bu yerde sizin kadar benim de yaşama hakkım var”… Bu cümle dün olduğu üzere bugün de geçerliliğini koruyor.

Seyir zevki yüksek

Oyunda Ilgaz Kaya, Kaan Songün, Maya Güler, Melissa Yıldırımer, Nagihan Gürkan, Pınar Tuncegil, Selen Kurtaran, Şevket Süha Tezel, Yasin Özcan, Yılmaz Gökgöz rol alıyorlar. Oyuncular performanslarıyla direktör Cansu Canaslan’ın hayalini hayli bir adım daha öteye taşıyarak seyir zevki yüksek bir oyun ortaya koyuyorlar. Hester’in kızını oynayan küçük oyuncuya ufak bir parantez açmak gerekiyor. Sahnedeki gücü, tatlılığı ve performansıyla bu karanlık oyuna sevinç getiriyor.