Yazarak kendini büyütmek
Müjde Işıl- Bu sene İstanbul Sinema Şenliği vesilesiyle Norveçli sinemacı Dag Johan Haugerud’u keşfetme fırsatı yakaladı sinemaseverler. Hem de Berlin’de Altın Ayı kazanmasının üzerinden yalnızca iki ay geçmiş iken… Altın Ayı’lı “Drommer/Hayaller”, Haugerud’un “Seks, Aşk, Hayaller” üçlemesinin son kısmı. Sinemacının genel lisanı, bireylerin günlük problemleri ve benlikleriyle ilgili uzun diyaloglarından oluşuyor. Konuşkan hatta kimilerinin kolaylıkla ‘geveze’ diyebileceği senaryolar yazıyor Haugerud. Lakin asıl başarısı, konuşkan sinemalarını ve karakterlerini sıkıcılık tuzağına düşürmemesi. “Hayaller”deki gibi…
Filmin başkahramanı, 16 yaşındaki lise öğrencisi Johanne. Tesadüfen şair anneannesinin kitaplığında bulduğu bir kitap ve oradaki aşk hikayesi, onu derinden etkiliyor. Okuluna yeni gelen yabancı lisan öğretmenine duyduğu ilgi de vakitle platonik aşka dönüşüyor. Bu, sinemanın başlangıçtaki özeti… Asıl enteresan kısmı, sonrasında başlıyor. Johanne bir mühlet sonra öğretmenine aşkını anlatan bir metin yazıyor.
Üç jenerasyon kadın
Önce şair olan anneannesine okutuyor. Anneanne çok başarılı buluyor; bu metnin torunu tarafından yazıldığını unutacak kadar… Johanne’nin annesi ise evvel bu durumu istismar açısından kıymetlendiriyor lakin o da sonunda metindeki edebi lisana kapılıp gidiyor.
İşte bu yüzden “Hayaller”, birinci aşk ve büyüme kadar yazmaya başlamanın da kıssası. Johanne yaşadıklarını ve yaşayamadıklarını yani hissettiklerini ve hayal kırıklıklarını yazıya dökerek kendini büyütüyor bir bakıma. Karşılıksız görünse de birinci aşkın manasını hem okuduğu kitapta hem de kendi yazdıklarında buluyor. Yazdıkça kendini tanıyor; hayal gücü, ona gerçek hayatta tahminen de hiç yaşayamayacağı bir aşkın kapılarını kendi elleriyle açtırıyor. Sinemanın bize hissettirdiği, sanki Johanne’nin genlerinde bir Jane Austen var.
Johanne’nin metni birebir vakitte üç jenerasyondan bayanın da buluşma noktası oluyor. Anneanne mesleksel tıkanmışlığıyla, anne beklenen yalnızlığıyla yüzleşiyor. Johanne yazdıklarıyla yalnızca kendi dileklerine değil, büyüklerinin iç dünyasına da ayna tutmuş oluyor. Johanne’nin anlatıcı sesinden neler hissettiğini anlıyoruz ancak hakkındaki yorumlar dışında yazdığı metinden bir cümlesini duymuyoruz. Haugerud, kahramanının hayalleri kadar izleyicinin de hayal gücünü kutsuyor. Metinde neler yazıldığını, genç kızın hangi olayları nasıl yansıttığını izleyicinin hayal gücüne bırakıyor. Ve Norveçli bir erkek sinemacı, Joachim Trier’in “Dünyanın En Makûs İnsanı”ndan sonra yeniden bayanların dünyasına bakıyor.
Mimari ve kazaklar
Ella Overbye, başrolde birinci aşkın yoğunluğunu ve düşüşlerini doğal bir oyunculukla yansıtıyor seyirciye. Ancak başrolde yalnız değil. Cecilie Semec’in eşsiz sinematografisi, melankolik ve estetik bir kent portresi çiziyor. Haugerud’un kente, mimari özellikleri öne çıkararak bakışı, belgeselvari bir gerçeklik de katıyor sinemaya. Bir de kazaklar var tabii… El örgüsü kazakların sıcaklığı ve doğallığı, nostaljik bir tat bırakırken seyirciyi sarıp sarmaladığı, kimsenin bozmasını istemediği anılarına götürüyor.
