F-16 faciası yaşanırken Türk fotoğrafçı da oradaydı! ‘En korktuğum şey başıma geldi’

Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – 28 Ağustos günü saat 19.25’te yaşanan kazada Polonya Hava Kuvvetleri’nin F-16 şov takımına ilişkin bir savaş uçağı Radom Hava Üssü’ne düştü. Gerçekleşen kazada “SLAB” lakaplı pilot Binbaşı Maciej Krakowian hayatını kaybetti. Kazaya ait toplumsal medyada yayınlanan imajlarda arka yakıcıları açık biçimde hareket yapmaya çalışan uçağın büyük bir hızla alçaldığı ve hareketini tamamlamaya çalışırken yükselemeyerek yere çarptığı görülüyor. Yaşanan kaza, Polonya Hava Kuvvetleri’nin 2006 yılında envanterine F-16’ları almasının akabinde yaşanan birinci F-16 kazası oldu. Kazanın akabinde şovlar iptal edilirken, seyircilere bilet fiyatlarının iade edileceği açıklandı. Yaşanan olaya ait soruşturma sürerken, yetkililer ve provaları izlemek için alanda bulunan iştirakçiler daha büyük bir facianın yaşanmamış olmasının teselli edici olduğunu söz ediyor.

Kazanın yaşandığı saatlerde daha evvel yurt içi ve yurt dışında birçok hava gösterisine katılmış olan Türk havacılık fotoğrafçısı ve araştırmacısı Cem Doğut da provaları izleyenler ortasındaydı.

‘BİR ŞEY OLACAĞINI HİSSETTİM’

Yaşanan kazanın nedeninin gerisinde birden fazla neden olabileceğini söz eden Cem Doğut, pilotun provalar sırasında dalış hareketine çok alçaktan başladığını söz ederek, “Bununla birlikte bu stil şovlarda birinci kere gördüğüm bir formda uçak aşağıya hakikat dalış yaparken afterburner açık formda yani arka yakıcıları açık biçimde uçağın hızını artırmıştı. Bu kadar alçak irtifada bu kadar keskin bir dönüş yaparken hızı düşürmeyi tercih edersiniz zira yüksek hızla dönüş yaptığınızda hem uçağı zorlamış oluyorsunuz hem de pilot olarak üzerinizdeki G kuvveti yükü artmış oluyor. İzlerken de beni en çok şaşırtan bu olmuştu” halinde konuştu.

Cem Doğut, düşen uçağın son anlarını fotoğrafladı

Uçağın kaza yaşanmadan evvel uzun müddet boyunca afterburner açık halde uçtuğunu belirten Doğut, “Prova uçuşlarının başladığı sırada güneş batmıştı lakin hava aydınlıktı. Işık az olduğu için afterburner açık halde uçmak hoş bir imaj oluşturuyordu. Pilot muhtemelen bunu insanlara göstermek için neredeyse tüm şov boyunca yaklaşık 8 ila 10 dakika boyunca bu formda uçtu. Dalış esnasında da açık bıraktığı için riskli bir hareket olduğunu düşündüm. Bu hareketin sonucu da maalesef bu türlü bir kazayla sonuçlandı. Ben izlediğim onca hava gösterisi sırasında daha evvel bu türlü bir an hiç görmemiştim” dedi.

Radom Hava Gösterileri’nin Orta Avrupa’nın en büyük havacılık etkinliklerinden biri olduğunu ve on binlerce ziyaretçiyi ağırladığını tabir eden Cem Doğut, “Kazanın sebeplerinden biri de Polonya’nın konut sahipliği yapması da olabilir. O gün provalar öğlenden sonra başladı ve yabancı iştirakçilerin akabinde son provayı Polonya Hava Kuvvetleri ismine kazaya karışan bu uçak yapacaktı. Tahminen de mesken sahibi olarak yabancı iştirakçilerden daha uygununu yapmak için uçağı zorlarken bu türlü bir kaza yaşandı. Hayatını kaybeden pilot yakın tarihte Riyad’da yapılan şovlarda ödül almış tecrübeli bir pilot olarak biliniyordu. Lakin konut sahibi olmanın ve daha güzelini göstermenin yani ‘En uygununu biz yaparız’ gayreti içindeyken bu türlü elim bir kaza yaşandı diye düşünüyorum” diyerek niyetlerini paylaştı.

‘F-16’LARI UZUN YILLARDIR KULLANIYORLAR’

Polonya, geçmişte Sovyetler Birliği hudutları içinde bulunan bir ülke olması sebebiyle geçmişte elinde bulunan savaş uçaklarının çoğunluğunu Rus menşeli uçaklar oluşturuyordu. 1999 yılında NATO’ya katılmasının akabinde ordusunu yenileyen Varşova, bu yenileme sürecinde hava gücünü de Batı menşeli uçaklarla donattı. Kazanın nedenlerinden birinin bu geçiş süreci olmadığını düşündüğünü söyleyen Doğut, “Polonya Hava Kuvvetleri çok esaslı bir yapıdır. Benim kendi adıma sayacağım birinci 10 hava gücünden birisidir. İkinci Dünya Savaşı sırasında kendi ülkelerini kaybeden Polonyalı pilotlar İngiltere ismine uçmuş ve büyük başarılara imza atmıştır yani düzgün pilotlara sahiptir. Polonya’nın F-16 uçaklarını kullanmaya başlamasının üzerinden uzun bir mühlet geçti, yani bu kaza Doğu menşeli uçaklardan Batı menşeli uçaklara geçişin bir sonucu olamaz diye düşünüyorum. Uçakları yarı ömür modernizasyonuna sokacak kadar uzun müddettir kullanıyorlar. Yani bununla alakalı bir durum yaşandığını düşünmüyorum” açıklamasını yaptı.

Gerçekleşen kazada “SLAB” lakaplı pilot Binbaşı Maciej Krakowian hayatını kaybetti.

“Şu an sebep pilotaj üzere durmasına karşın kazaya sebep olayın yalnızca bu olup olmadığını bilemeyiz” vurgusunu yapan Doğut, toplumsal medyada servis edilen görüntüde uçağın dönüşü tamamladığını lakin çökmeye devam ettiğine dikkat çekerek yaşanan kazaya ait fikrini, “Yani son evrede uçağın burnu havada yükselmeye çalışıyor lakin yer çekiminin de tesiriyle çökmeye devam ediyor. Gibisi bir durumu Kıbrıs’ta düzenlenen Teknofest’de bizim F-4 uçağımız yaşamıştı. Allah korudu ve bizim uçağımız bu çeşit bir olaya karışmadan yükseldi. Bu usul bir durumda hudutları zorladığınız vakit siz uçağın burnunu üste verseniz de uçak yer çekiminin de tesiriyle aşağı gerçek gidiyor. Kâfi bir aralık kalmadığı için de bu stil bir kazaya neden olabiliyor” halinde özetledi.

‘KULEYLE KONUŞTUĞUNU DUYMADIK’

Kaza yaşanmadan evvel hava üssündeki hava trafik denetim kulesiyle uçak ortasında bir konuşma olmadığını belirten Cem Doğut, “Biz Türk Hava Kuvvetleri’nden yani Solotürk ya da Türk Yıldızları’ndan örnek verecek olursak bu biçim şovlarda aşağıda bir emniyet subayı olur ve bu kişi solo şov yapan gruplarda genelde ekibin ikinci pilotu olur. Uçuşu izler ve mümkün risklere karşı şov yapan pilotu uyarır. Bu durum bizde böyledir ancak Polonya’daki sistemi bilmiyorum. Biz provalar yapıldığı için o sırada üssün içinde değildik ve dışarıdan izliyorduk. Yanımızda telsizleri dinleyen alıcılara sahip şahıslar vardı lakin onlarda yalnızca kule ile uçak ortasındaki bağlantısı takip edebiliyordu. Askeri telsizlerde kripto olduğu için onları dinleyemiyorlardı. Bu sebeple en azından kulenin rastgele bir ihtarda bulunmadığını biliyorum” detayını verdi.

27 Temmuz 2002’de Ukrayna’ya ilişkin Su-27U, seyircilerin üzerine düşerek 77 kişinin vefatına 543 kişinin yaralanmasına neden olmuştu. 

“Eğer askeri kanallardan rastgele bir ikaz yapıldıysa da kaza çok kısa müddet içinde olduğu için bir yararı olmadı” diyen Doğut, kaza anını, “Benim olduğum noktada uçak ağaçların gerisinde dik bir biçimde kısmınca bir şeyler olacağını hissettim. Ben ‘aman’ demeye kalmadan yanımdaki Polonyalı ‘Çok alçak, çok alçak’ diye bağırmaya başladı ve saniyeler sonra alevleri gördük. O noktada pilotun ne müddeti ne de irtifası kalmıştı” formunda anlattı.