‘Eşitliğe muhalif, ayrımcılık suçu’
Meltem Güneş – Konya Meram Devlet Hastanesi’nde göz hekimi olarak vazife yapan Hasan Hüseyin Uysal’ın kıyafetini açık bulduğu hastayı “teşhircileri muayene etmiyorum” diyerek odadan çıkarması ile ilgili Sağlık Bakanlığı idari soruşturma başlatıldığını duyuyurken, olayın türel, etik ve “ayrımcılık” boyutu tartışılmaya devam ediyor. Mevzuyu Milliyet’e pahalandıran yönetim hukukçuları, hastanın elbisesinin “açık” olduğu gerekçesiyle bir tabibin muayeneyi reddetmesinin, eşitlik ve ayrımcılık yasağı, sıhhat hizmetine erişim, insan onuru-kişilik hakları, mahremiyet ve etik kurallar bakımından birden fazla hak ihlaline yol açtığını söyledi. Tabipler ise sıhhat hizmeti sunumundan çekilebilmenin çok hudutlu durumlarda aşikâr kurallarla mümkün olduğunu lakin burada da önceliğin yeniden vatandaşın sıhhati olduğunu vurguladı.
Dr. Hasan Hüseyin Uysal’ın “Hekimin hasta seçme hakkı var, teşhircileri muayene etmiyorum” dediği ve hastanın odasından çıkmasını istediği, hastanın ise Uysal’ın bu tabirlerine reaksiyon gösterdiği anlara dair toplumsal medyada paylaşılan manzaralar üzerine Uysal hakkında soruşturma başlatıldı.
‘Görevi berbata kullanma’
Ankara Barosu Genel Sekreteri Avukat Özge Şimşek Çağlayan: Hasta Hakları Yönetmeliği’ne açıkça ters. Sıhhat hizmetleri verilirken hastaların ırk, din, lisan, mezhep, cinsiyet, inançları dikkate alınmaz. Herkes sıhhat hizmetlerinden gereksinimlerine uygun olarak faydalanma hakkına sahip. Anayasanın ‘eşitlik’ unsuruna de açık bir formda karşıtlık var. Anayasal garanti altında olan sıhhat hakkından vatandaş faydalanamıyor. İdari kurumlar herkese eşit aralıkta, eşit kurallarda birtakım hakları tanımlamakla vazifeli. Burada kişinin devletin teminatı altında olan vücut ve ruh sıhhati içinde yaşama hakkının ortadan kaldırıldığını görüyoruz. Ceza Hukuku açısından da vazifesi berbata kullanma kabahatine sokabiliriz bu durumu. Kamu vazifelisi burada vazifenin gereklerine ters davranıyor. TCK’daki ayrımcılık kabahati da işleniyor. Kamu vazifelisi kişiyi burada bir ayrımcılığa maruz bırakıyor ve süreci yerine getirmiyor.
TTB’den Prof. Alpay: Yeminimiz var
Türk Tabipleri Birliği Merkez Kurulu Lideri Prof. Dr. Alpay Azap: Hekimlik mesleği açısından muhakkak kabul edilemez. Doktor, hastanın cinsiyetine, kılığına kıyafetine, dinine rastgele bir özelliğine bakarak ‘ben bu türlü bir hastaya bakıyorum, şöyle bir hastaya bakmıyorum’ deme hakkı yok. Lakin şu var doktorlar sıhhat hizmeti sunumundan çekilebilirler. Bu da çok sonlu durumlarda aşikâr kurallarla mümkün. Hastanın kendisi ya da yakını tabibe şiddet uyguladıysa, o tabibin çekilme var. Lakin orada bile hastanın acil durumda olmaması gerekiyor. Hayatı tehdit altında olmamalı. Hastaya bakabilecek bir diğer doktorun de bulunması gerekiyor. Fakat bu şartta çekilebilir. İkincisi de kendisini koruyabileceği ferdî gözetici ekipmanların temin edilmediği durumda bulaşıcı bir hastalığı olan hastaya bakmayı reddedebilir. Bu iki durumda da maksat yeniden hastanın sıhhat hizmetine ulaşımını sağlamak ve hastayı korumaktır. Zira şiddet uygulanan bir tabibin yapacağı süreçler tartışmalı hale gelecektir. Bulaşıcı bir hastalıkta da doktor hayatını kaybederse yahut işe gidemezse sonra bakması gereken hastalar sıhhat hizmetine ulaşamayacak. Mezun olurken yemin ediyoruz. Bu yeminin yasal bir bağlayıcılığı yok ancak vicdani bir bağlayıcılığı var. Hipokrat Yemini’nde söylediğimiz kurallar temel olarak insanların doktorlara itimadını sağlamak için var. Bir hasta doktora gittiği vakit şundan emin olması gerekir ‘herhangi bir nedenle bu doktor benim sağlığım dışında öbür şeyle ilgilenmiyor, tek kederi ben ve benim sıhhatim ve beni yalnızca bir insan olarak görüyor.’
‘Giyim tercihi özel alan’
Avukat Yasemin Berna Aslanbay: Bir doktorun bu halde muayeneyi reddetmesi, eşitlik ve ayrımcılık yasağı, sıhhat hizmetine erişim, insan onuru, kişilik hakları, mahremiyet ve etik kurallar bakımından birden fazla hak ihlaline yol açar. Avrupa İnsan Hakları Kontratının 8. unsuru uyarınca özel hayata hürmet hakkı kapsamında, ferdî görünüm ve giysi tercihi özel hayat alanına dâhildir; sınırlamalar lakin kanunla, legal emelle ve ölçülü olabilir. Bu bağlamda mukavelenin 14. unsurundaki ayrımcılık yasağı uyarınca, mukavele kapsamındaki haklardan yararlanmada cinsiyet ve özel hayat dâhil hiçbir temelde ayrım yapılamaz. 3359 sayılı Sıhhat Hizmetleri Temel Kanununa nazaran de sıhhat kuruluşlarının yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunması temeldir; erişimde eşitlik, ayrımcılık yapılmamasını da içerir. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu sıhhat dâhil mal ve hizmet sunumunda eşit muameleyi teminat altına alır; ayrımcılık halinde idari para cezası dâhil yaptırımlar öngörür.
Devlet Memurları Kanunu ne diyor?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Tarafsızlık ve devlete bağlılık” başlıklı 7. unsuru, “Devlet memurları misyonlarını yerine getirirlerken lisan, ırk, cinsiyet, siyasi fikir, felsefi inanç, din ve mezhep üzere ayırım yapamazlar; hiçbir biçimde siyasi ve ideolojik emelli beyanda ve aksiyonda bulunamazlar ve bu aksiyonlara katılamazlar” kararını içeriyor. Kanunun disiplin cezalarını düzenleyen 125. hususunda ise, “ Vazifenin yerine getirilmesinde lisan, ırk, cinsiyet, siyasi fikir, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, bireylerin fayda yahut ziyanını gaye tutan davranışlarda bulunmak, amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları yahut iş sahiplerine hakarette bulunmak yahut bunları tehdit etme” durumunda sözkonusu memurun kademe ilerlemesinin 1-3 yıl ortasında durdurulması göngörülüyor.
