2024’tekilerin yarısı 6 Şubat’ın etkisi! Sarsıntı mümkünlüğü arttı: ‘Rize ipuçlarını veriyor’
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 2024, 1 yıl evvel 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin izlerinin şimdi silinmediği, geçmeyecek acıların sürdüğü bir yıldı. 2023’teki zelzeleler öylesine büyüktü ki güç yer altında varlığını hissettirmeye devam ediyordu. Artçılar bu yılda da devam ediyor, ‘son depremler’ listeleri, 6 Şubat’ın izlerini her gün listeliyordu. 2023 yılında büyük sarsıntıların tesiri daha fazlaydı, o yıl toplamda 74 bin 232 sarsıntı kayıtlara geçti. 2024 ise sismik aktiviteler bakımından son 25 yılın en ağır 4’üncü yılı olacaktı. Üstelik bu sene, zelzele tehlikesiyle pek de öne çıkmayan ‘şaşırtıcı’ noktalarda telaş uyandıran noktalar da listedeydi. Yıl sonuna gelindiğinde sayısı 31 bin 890’a ulaşan sarsıntıların, 2025 yılı için söz ettiği bir şey vardı. Her geçen gün biraz daha yaklaşan büyük zelzeleler Türkiye’nin 3 noktası için 2024’te işaretler verdi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi, Afet İdaresi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen 2024’ün ‘deprem’ iletilerini ve 2025 için kritik iletisi Milliyet.com.tr’de verdi.
1 Ocak 2024 Noto Yarımadası Depremi
1 OCAK 2024’TE JAPONYAYLA BAŞLADI, ON BİNLERE ULAŞTI
1 Ocak 2024’te yeni yılda saatler 16:10’u gösterdiğinde birinci büyük sarsıntı kaydedildi. Japonya’nın Ishikawa İli, Noto Yarımadası’nda bulunan Suzu’nun 6 km kuzeydoğusundaki 7.5 büyüklüğündeki sarsıntı, peşinden pek çok artçıyı getirecek, yıl boyunca 7 den büyük öbür zelzeleler de yaşanacaktı. 2024’ün ekim ayına damgasını vuran zelzele haberi ise Malatya’da hissedilen 5.9 büyüklüğündeki sarsıntıydı. Doç. Dr. Bülent Özmen’e göre Ocak, 2024 için ‘en çok zelzelenin kaydedildiği ay’dı. Doç. Dr. Özmen 2024’ün depremlerini şöyle anlatıyor:
“Türkiye ve yakın coğrafyasında meydana gelen zelzele bilgilerine nazaran 2024 yılında 203’ü 4.0-4.9 büyüklüğü ortasında, 17’si 5.0-5.9 büyüklüğü ortasında olmak üzere 4.0’ten büyük 220 zelzele meydana geldi. Bu bilgilere nazaran Türkiye ve yakın coğrafyasında bir buçuk günde bir tane büyüklüğü 4.0’ten büyük bir sarsıntının, 3 haftada bir de büyüklüğü 5.0 ve üzerinde olan bir zelzelenin meydana gelmiş olduğu görülüyor. 2024 yılında meydana gelen zelzelelerin 3 bin 409’u ocak ayında, 3 bin 207’si şubat ayında, 3 bin 17’si mart ayında, 2 bin 697’si misan ayında, 2 bin 730’u mayıs ayında, 2 bin 283’ü haziran ayında, 2 bin 84’ü temmuz ayında, 2 bin 498’i ağustos ayında, bin 974’ü eylül ayında, 2 bin 529’u ekim ayında, 2 bin 730’u kasım ayında ve 2 bin 732’si aralık ayında meydana geldi. Bu datalara nazaran 2024 yılında en fazla sayıda zelzele ocak ayında kaydedildi. Bunu sırasıyla şubat ve mart ayları izledi. Bin 974 zelzeleyle en az sarsıntının meydana geldiği ay eylül ayı oldu.”
2024’ÜN SARSINTILARINDA KRİTİK İLETİSİ RİZE VERDİ
Türkiye ve yakın etrafı faylarla çevriliydi ve buralarda rastgele bir zelzele yaşanması pek de şaşırtan olmazdı. Ancak ne olursa olsun ismi sarsıntıyla anılmayan vilayetlerden biri olan Rize’de kaydedilen 4.7’lik sarsıntı, Türkiye’nin sarsıntı bölgelerine olan bakış açısını değiştirmişti. Her an her yerde zelzele olabileceği gerçeğini ‘Rize’ hatırlattı. Doç. Dr. Bülent Özmen Rize’deki sarsıntıya ait, “2024’te meydana gelen sarsıntılar değerlendirildiğinde 15 Kasım 2024’te saat 12:02’de Hemşin’de (Rize) meydana gelen 4.7 büyüklüğündeki sarsıntı pek sık ya da hiç sallanmayan bir yerde olması nedeniyle 2024 yılının en değişik ve en beklenmeyen zelzelesi oldu. Bu zelzele Rize kent merkezinin yaklaşık 42 km doğusunda ve Hemşin ilçe merkezinin yaklaşık 9 km güneyinde bir noktada kaydedildi. Zelzelenin meydana geldiği yerde bilinen bir canlı fay yoktur. Tarihî ve aletsel periyot kayıtlarına nazaran de Rize vilayetinde hasar yapan büyük ve orta büyüklükte bir sarsıntı kaydı yok. Hemşin’de meydana gelen zelzele bize Türkiye’nin her yerinin zelzele tehlikesi altında olduğunu ve sarsıntının ne vakit, nerede olacağı üzere telaffuzlar yerine, sarsıntı risklerinin azaltılması çalışmalarına odaklanmamız gerektiğini bir sefer daha hatırlattı” diye konuştu.
Geçmiş yıllardaki sarsıntı datalarına bakıldığında, Türkiye’de her yıl ortalama 25 bin civarında sarsıntı oluyor. 2024 yılında ise ortalamanın yaklaşık yüzde 30 üstünde, yani 31 bin 890 zelzele meydana geldi. Bu sarsıntılarının neredeyse yarısını oluşturan 15 bin sarsıntı, 6 Şubat zelzelelerinin tesiriyle yaşandı. Doç. Dr. Bülent Özmen’e göre, 2024 yılında meydana gelen zelzeleler vilayet bazında değerlendirildiğinde en fazla sarsıntı 5 bin 698’le Malatya’da kaydedildi. Bu ili sırasıyla 4 bin 234’le Kahramanmaraş, 2 bin 96’yla Muğla, bin 644 zelzeleyle İzmir, bin 340 zelzeleyle Adıyaman ve bin 176 zelzeleyle Adana izledi. Doç. Dr. Özmen, “2024 yılında can kaybına neden olan tek sarsıntı ise 4 Mart 2024’teki 4.9’luk Yenice-Çanakkale sarsıntısıdır. Sarsıntı nedeniyle Bursa’nın Nilüfer ilçesinde bir kişi ikinci kattan atlaması sonucunda hayatını kaybetti. Türkiye’de 2024’te 9 tane can kaybı, yaralanma ve hasara neden olan sarsıntı meydana geldi. 2024 yılında sarsıntı nedeniyle 1 kişinin hayatını kaybetmiş, 267 kişinin yaralanmış, 46 binanın yıkılmış, 981 binanın çeşitli derecelerde hasar görmüş, 3 caminin ve 1 deponun yıkılmış olduğu görülüyor” diyerek 2024’te yaşananları özetledi.
‘DEPREM MÜMKÜNLÜĞÜ DAHA DA ARTTI’
Geride kalan 2024 yılı, zelzele hakkında geleceğe ipuçları vermişti. Türkiye’nin en tehlikeli 3 bölgesinde bu yılda da pek çok sarsıntı hissedilmiş, 4 ve daha büyük zelzeleler kaydedilmişti. Bu 3 bölge en son 240 yıl evvel kırılan Yedisu Fayı yani Erzincan ve Bingöl-Karlıova ortasında kalan bölge, beklenen ‘Büyük İstanbul’ zelzelesinin merkezi olacak, batısı 1912’de 7.4 ile kırılan Marmara Denizi’nin Silivri açıkları ve 2024’ün sonunda sismik hareketliliğin arttığı Denizli’ydi. 3 sismik boşluk pozisyonu için de bölgenin etkin olduğunu işaret eden pek çok zelzele kaydedildi. “Deprem mümkünlüğü daha da arttı diyerek” o noktaları kıymetlendirdi. “Denizli, Kuzey Anadolu fayının en doğusundaki Yedisu ve İstanbul yani Marmara bölgesindeki 2024 yılında büyük bir sarsıntı olmaması her ne kadar kesin tarihini bilemesek te ilerleyen vakit içinde bu bölgelerde zelzele olma mümkünlüğünün daha da arttığını bize gösteriyor. En son 1784 yılında 7.3’lük zelzele üreten Yedisu, 240 yıldır bir sarsıntı üretmemesi nedeniyle sismik boşluk olarak ve bu nedenle sarsıntı olma mümkünlüğü en yüksek yerlerden biri olarak gösteriliyor” diyen Doç. Dr. Özmen, sözlerini olası Büyük İstanbul Depremi’ne dikkat çekerek şöyle noktaladı.
“Marmara Denizi’nde Silivri açıklarında 1766 yılında 3 buçuk ay ortayla iki büyük zelzele meydana geldi. Tekrar yakın tarihli olarak Marmara Denizi’nde 1894, 1912, 1963 yıllarında kaydedilen sarsıntılar, büyük hasara neden oldu. Bunların yanı sıra başta 1509’da yaşanan Büyük İstanbul Sarsıntısı olmak üzere farklı tarihlerde 45-50 adet büyük zelzele olduğu kayıtlara geçti. Bütün bunlar da bize Marmara Denizi’nin çok faal olduğunu gösteriyor. Bizi asıl korkutan ise, 1766’dan yaşanan sarsıntılardan bu yana Silivri açıklarından geçen Kumburgaz segmentinin 258 yıllık sessizliği. 1766’dan bu fay çizgisinde büyük bir zelzele olmaması ilerleyen vakit içinde sarsıntı olma mümkünlüğünün yükseldiğini gösteriyor. Birebir formda Denizli de sarsıntı tehlikesi epeyce yüksek olan ve tarihi devirde birçok büyük zelzelenin olduğu bir bölge. Öteki bölgeler üzere Denizli’nin de zelzele tehlikesi uzun müddettir büyük bir sarsıntı olmaması nedeniyle artıyor.”
